-
Жон бошига истеъмол =илинган электр энергияси (И+Э)
-
Истеъмол =илинган газ (И+Г)
-
Ащолига коммунал ва маиший хизматлар даражаси
:
Жон бошига ялпи маиший хизматлар (ЯМХ) =ийматини щисоблашни статистик усулларини
ишлаб чи==ан.
В.Ким., Н.Махмудов,
[
33
]
да ащолини кып =иррали турлима-турли эщтиёжларини
ани=лашда , шартли равишда =уйидаги былимларга ажратади:
-
ащолига комунал ва маиший хизмат кырсатиш;
-
Ози=-ов=ат мащсулотлари;
-
кенг =иррали ноози=- ов=ат мащсулотларининг истеъмоли (пойафзал, кийим-кечак, галантерия,
хыжалик моллари ва щ.к.);
-
Тиббий хизмат;
-
Хал= таълими ва маданият;
-
Инсонларни маърифий ва маънавий бойлиги ва щ.к.
Энг кенг тар=алган кырсаткич айрим олинган инсон , оила ёки ащолининг айрим
ижтимоий гурущлари =ылидаги товар ва хизматлар щажми щисобланади. Бунда уй
хыжаликлари олишлари мумкин былган товарлар, хизматлар ва корхона активлари щажми
турмуш даражасини ифодалайдиган энг мущим индикатор щисобланади. Даромадлар истеъмол
харажатлари ва жам\аришларни молиялаштириш учун ишлатилади. Улар келажакда ащоли
томонидан молиявий активларни ва мулкларни (ер, уй ва щакозо) сотиб олиш учун сарфланади ва
бу щам ащоли турмуш даражасига таъсир кырсатади.
Бундан таш=ари ащоли турмуш даражасини кенг маънода ифодалаш учун ижтимоий
статистика кырсаткичлари тизимига кирадиган бир =атор кырсаткичлар щам =ылланилади.
Масалан , турмуш даражасининг мущим кырсаткичлари щисобланувчи мамлакатда миллий
бойликнинг щажми , таркиби ва ызгариши, ишлаб чи=илган ва фойдаланилган миллий даромад
кырсаткичлари вилоятни и=тисодий ривожлантиришнинг асосий кырсаткичларидан бири
щисобланади. Ащоли турмушининг даражаси кып жищатдан ащолининг ва=т бюджети
статистикасининг кырсаткичларини акс эттиради. У ижтимоий статистика кырсаткичлари
тизимининг « Шахс, оила ва мещнат коллективи статистикаси» былимида « Ащолининг быш
ва=ти ва дам олиш статистикаси» тизимини ташкил этади.
Ащолини турмуш даражасини ривожлантириш кырсаткичлари бу щар бир мамлакатни
и=тисодий ысишини кырсатишдир. Шунинг учун щар бир мамлакат ащоли турмуш даражасини
ошириш учун интилади ва уни давлат сиёсатининг асосий ма=сади деб билади.
Чунки и=тисодий ысиш =уйидагиларни билдиради:
-
миллий мащсулот щажмини ва даромадни муттасил кыпайишини, демак о=ибатда эса
ащоли турмуш даражаси ысишини;
-
ишлаб чи=ариш фондларини ва ишчи кучларини хыжалик оборотига янада тыларо= жалб
=илишни, яъни жамиятнинг чегараланган ресурсларидан ты\ри фойдаланишни;
-
шахсни ривожланишига олиб келувчи янги эщтиёжларни ва шу билан бир ва=тда уларни
=ондиришнинг янги имкониятлари пайдо былишини;
-
дунё бозорида давлат ишончининг ысиши ва ырнининг мустащкамланишини,
Бу эса хал=аро айирбошлашнинг нисбатан устунлик =онунига мувофи= =ышимча
харажатсиз миллатлар даромадини оширишга олиб келади.
Шу билан бирга и=тисодий ысиш айрим салбий о=ибатларга щам эга.
Уларнинг ичида энг кызга ташланадигани атроф мущитга орти=ча зыр берилиши ва
натижада уни ифлосланиши.
Бар=арор и=тисодий ысиш учун шароитларни таъминлаш давлатнинг мущим вазифаси
щисобланади. У тартибга солиш таянчларидан фойдаланиб, и=тисодий ысишнинг ижобий
томонларини кучайтириш ва салбий томонларини текислаш имконига эга.
Аммо, щозирги шароитда и=тисодий ысишни таъминловчи интенсив омилларнинг
Do'stlaringiz bilan baham: