Ащоли статистикаси

2. Аҳоли ҳаракати статистикаси

Аҳоли сонининг туғилишлар ва ўлишлар ҳисобига ўзгариши аҳолининг табиий ҳаракати дейилади.

Туғилиш, ўлиш, табиий ўсиш кўрсаткичлари, шунингдек, улар билан боғлиқ бўлган никоҳдан ўтиш ва ажралишлар сони аҳолининг табиий ҳаракатини ифодаловчи кўрсаткичлар ҳисобланади.

Аҳолининг табиий ҳаракати кўрсаткичлари

№	Кўрсаткичлар	Ҳисоблаш тартиби
1.	Туғилиш кэффициенти
2.	Ўлиш коэффициенти
3.	Мутлоқ табиий ўзгариш
4.	Табиий ўзгариш коэффициенти
5.	Махсус туғилиш коэффициенти
6.	Ҳаётийлик коэффициенти
7.	1 ёшгача болалар ўлими коэффициенти

Жаҳонда туғилиш коэффициенти

Жаҳоннинг айрим мамлакатларида ҳар 100 нафар қиз болага тўғри келувчи ўғил болалар сони

Жаҳоннинг айрим мамлакатларида 1 нафар аёлга тўғри келувчи болалар сони
Жаҳоннинг айрим мамлакатларида 1 нафар аёлга тўғри келувчи болалар сони
Жаҳон минтақаларида аёлларнинг фарзанд кўриш вақтидаги ўртача ёши

Ўзбекистон Республикаси аҳолисининг табиий ҳаракат коэффициентлари

	Ҳар 1000 кишига
	2010 йил	2011 йил	2012 йил	2013 йил	2014 йил	2018 йил
Туғилиш	22,4	21,4	21,0	22,5	23,3	23,3
Ўлиш	4,9	4,9	4,9	4,8	4,9	4,7
шу жумладан бир ёшгача болалар	11,0	10,8	10,2	9,8	10,8
Никоҳлар	10,3	9,8	10,0	10,1	9,6
Ажралишлар	0,6	0,6	0,6	0,8	0,9	0,7

2. Аҳоли ҳаракати статистикаси

Аҳоли сонининг аҳоли яшаш пунктига доимий яшаш учун келганлар ва бошқа жойларга доимий яшаш учун чиқиб кетганлар ҳисобига ўзгариши аҳолининг механик ҳаракати дейилади.

Миграция ўчоқлари

Аҳолининг механик ҳаракати кўрсаткичлари

№	Кўрсаткичлар	Ҳисоблаш тартиби
1.	Келганлар коэффициенти
2.	Кетганлар коэффициенти
3.	Мутлақ механик ўзгариш
4.	Механик ўзгариш коэффициенти
5.	Миграция айланмасининг интенсивлик коэффициенти

Халқаро мигрантлар сони ва жами аҳоли таркибидаги улуши
Қочоқлар сони ва уларнинг халқаро мигрантлар таркибидаги улуши
Халқаро мигрантларнинг қабул қилувчи мамлакатлар бўйлаб тақсимланиши, млн. киши
Халқаро мигрантларни четга чиқарувчи мамлакатлар бўйлаб тақсимланиши, млн. киши
Халқаро мигрантларнинг ёш таркиби

3. Аҳоли истиқболдаги сонининг аниқлаш

Глобал усулда аҳоли сонининг истиқболдаги сони аҳолининг табиий ва механик ўсиши ҳақидаги маълумотлар асосида аниқланади.

Глобал усулда аҳоли сонининг истиқболдаги сони аҳолининг табиий ва механик ўсиши ҳақидаги маълумотлар асосида аниқланади.

Масалан, агар аҳолининг сони муайян давр бошига ҳисобланган ва умумий ўсиш коэффиценти аниқ бўлса, у ҳолда аҳоли сонининг t йилдан кейинги истиқболини қуйидаги формула бўйича ҳисоблаш мумкин:

; ва ҳ.к.

бу ерда,

бу ерда,

- аҳолининг жорий йил охиридаги ва кейинги йил бошидаги сони;

- табиий ўзгариш (ёки умумий ўзгариш) коэффициенти;

- жорий йилда аҳоли сонининг

қўшимча ўзгариши, яъни

- кейинги йилда қўшимча

ўзгариши лозим бўлган аҳоли сони, яъни

3. Аҳолининг истиқболдаги сонини аниқлаш

Бу усул аҳолининг истиқболдаги сонини ҳисоблашда қўл келсада, уларни ёш жиҳатдан алоҳида-алоҳида ҳисоблаш имконини бермайди. Бундан ташқари ҳар кейинги йилнинг фақат бошланғич, база сифатида қабул қилинган табиий ёки умумий ўсиш даражалари турлича бўлиши мумкин.

3. Аҳолининг истиқболдаги сонини аниқлаш

Ёшни силжитиш усулида аҳолининг истиқболдаги сони қуйидаги формула ёрдамида аниқланади:

бу ерда,

- х ёшгача яшаши мумкин бўлган аҳоли сони;

ёшгача яшаши мумкин бўлган эҳтимоллик;

- яшашгача яшаши мумкин бўлган аҳоли сони.

Ҳар бир ёшдаги аҳоли сони ( ) ҳар бир яшаши мумкин бўлган эҳтимоллик коэффициенти ( ) ёрдамида бир ёшдан ( ) иккинчи ёшга ( ) силжитилади.

Ёшини силжитиш усулида аҳолининг истиқболдаги сонини хисоблаш

Аҳолининг жорий йил охиридаги сони	Келгуси-1 йилнинг бошида бўлиши мумкин бўлган аҳоли сони	Келгуси–2 йилнинг бошида мумкин бўлган аҳоли сони	Келгуси–3 йилда бўлиши мумкин бўлган аҳоли сони
i17 i18 i19	I18=i17·p17 I19=i18·p18 I20=i19·p13	i19=i18·p18 i20=i19·p19 i21=i20·p20	i20қi19·p19 i21=i20-p20 i22=i21·p21
I17=18=i19	i18=i19=i20	i19=i20=i21	I20=i21=i22