Asetilen uning tuzilishidagi o’ziga xosliklar (sp – gibridlanish bog’) Asetilenning karbid usuli bilan va metandan olinishi, kimyoviy xossalari, ishlatilishi. Asetilen qatoridagi to’yinmagan uglevodorodlar

Polimerlanish reaksiyasi.
Asetilen 450 ^oС da aktivlangan ko’mir ustidan o’tkazilsa, u trimerlanib benzol hosil qiladi.

Bu reaksiyani N. D. Zelinskiy va B. A. Kazanskiylar amalga oshirganlar.
Asetilen 80 ^oC da CH₂Сl₂ va NH₄Cl ning HCl dagi eritmasidan o’tkazilsa, dastlab dimer - vinil asetilen, keyin trimer – divinil asetilen hosil bo’ladi.

Bosim ostida asetilen katalizator ishtirokida polimerlanib, siklooktotetroen hosil bo’ladi.

3. 
   Almashinish reaksiyasi.
   

Oksidlarga munosabati : asetilen Ag, Cu, Na, Zn kabi metallar bilan almashinib metall asetilinidlarini hosil qiladi. Asetilen suvga nisbatan kuchsiz “kislotali”, lekin ammiakga nisbatan kuchliroq hisoblanadi. Agar asetilenga kumush oksidining yoki mis (I) oksidining ammiakli eritmasini ta’sir ettirsa kumush asetilinidi hosil bo’ladi.

Ba’zi asetilinidlar masalan : Na – CΞC – Na, CaC₂ karbidlar deb ham yuritiladi.
Kumush va mis asetilinidlari portlovchi xususiyatga ega, masalan Cu₂C₂ – 120 ^oC atrofida portlaydi. Qizil rangli Cu₂C₂ hosil bo’linishidan ko’pincha asetilenni sifatiy aniqlashda ham foydalaniladi.
Natriy karbid va kalsiy karbidlar odatda suv bilan shiddatli birikadilar. Kalsiy karbiddan laboratoriyada va aftogen usulida asetilen olishda keng foydalaniladi.

ASETILENNING ISHLATILISHI

Aim.uz