Arxitekturaviy dasturiy loyihalash

Maktabgacha bolalar muassasalari binolarining arxitekturaviy

kompozitsion yechimi
MBTMlari binolarining arxitekturaviy kompozitsiyasini asosini aniqlab beruvchi eng asosiy olimlardan biri, bu alohida xonalar guruhining o’zaro bog’liqligining o’ziga xosligidir. Ana shu belgilariga qarab MBTM quyidagilarga bo’linadi: ichkari aloqadorlikka ega bo’lgan guruh xonalarining o’zaro bog’liqliga asoslangan markazlashtirilgan bino turi; alohida xonalar guruhini isitiladigan o’tish yo’li bilan bog’langan blokli bino turi; yopilmali ochiq ayvon yshlak orqali bog’lab turuvchi pavilьon tipidagi bino turi. SHaharsozlikda bolalar xonasining o’ziga xos xususiyatga ega bo’lganligi ya’ni ma’lum tomonga qaratib joylashtirishni bino kompozitsiyasiga anchagina ta’sir ko’rsatadi.

Ushbu alomatli belgilariga ko’ra bolalar muassasalari quyidagi turlarga ajratiladi:

• 
  asosiy bolalar xonalarining garizontning bir tomonga
  

qaratilganligi;

• 
  bolalar xonalarining ikki tomonlama quyilgan yo’nalishdaligi;
  
• 
  bolalar xonalarining uch tomonga yo’naltirilganligi;
  
• 
  bolalar xonalarining ikki qarama-qarshi tomonga yo’naltirilganligi;
  
• 
  yuqori tomondan yoritilgan bolalar xonasiga ega bo’lgani.
  

Quyidagi 2 rasmda MBTMning kompozitsiyaviy va har xil bino turlarining o’zaro bog’liqligi hamda xonalarning tomonlarga nisbatan yo’naltirilganlik sxema (chizmalari) ifodalangan.

MBTM binolarining kompozitsiyasiga uning necha qavatligi ham asosiy omillardan bo’lib hisoblanadi. Odatda va ko’pincha bunday binolar bir yoki ikki qavatlik qilib loyihalanadi.

Bolalar, ota-onalar va xizmatchilar uchun ham eng qulay bo’lgani bir qavatli bino bo’lib hisoblanadi.

Bunda alohida guruhlar uchun kirish, chiqish hamda yon atrofdagi maydonchalar bilan bog’lanish masalasi oson hal qilinadi. SHunga qaramasdan ommaviy qurilishda ikki qavatli binolar ixchamligi, kompaktligiga va tejamkorligi bilan ajralib turadi. Ayrim hollarda bir – ikki qavatni aralashtirib qurilish ham uchrab turadi, bunda oshxona xonalarini, kir yuvish xonalarining, bolalar xonalaridan ajratib himoyalash maqsadga muvofiq deb qaraladi.

Bu kabi muassasa binolarini uch qavatlik qilib loyihalash tavsiya etilmadi.

Yuqorida qayd etilgan omillarga asoslangan holda ularning o’zaro harakati bilan binoning arxitekturaviy kompozitsiyasi yaratiladi. SHu bilan birga quyidagilarni yodda tutish lozim:

• 
  binoning arxitekturaviy – badiiy ifodali korinishi ommaviy qurilish ob’ektlarida sodda v tejamli vositalari: binoning yaxshi proportsiyasi, derazalar guruhi, ayvonlarning sirtining yirik oynaband bo’lishi va boshqa bo’laklar, bolalar muassasalariga xos bo’lgan ko’rinishlar bilan, haqqoniy ko’rinishga ega bo’lgan uskuna (konstruktsiya)si bilan, yirik panellar chiziqlari, bo’rtmalari, qurilish materiallari (ashyolar) rangidan mohirona foydalanish orqali amalga oshirish;
  
• 
  bino odatda yaxshi ko’kalamzorlashtirilgan maydonda mahalla markaziga yoki mikrorayon turar joyida joylashgan bo’lmog’i lozim. SHu bilan birga binoning hajmiy kompozitsiyasi ham atrof – muhit bilan hamohang holda qilib qurilishi maqsadga muvofiq.
  

Maktabgacha bolalar muassasalarini loyihalashda quyidagi badiiy vositalardan foydalanish binoni yanada ko’rkam bo’lishiga xizmat qiladi: bular – binoga kirish qismiga yaxshi e’tibor qaratish, ochiq ayvonchalar, yopilmalar, pergola, vertikal ko’kalamzorlashtirish vositalari, gul tuvak va idishlari, kichik shakllar, turli xildagi mozaykalar, buklangan shakldagi temirlar dekorativ haykalchalar va h.k.

Binoning fasad qismida hamda inter’erda turli jozibador ranglardan, rasmlardan foydalanishi esa uning yanada arxitekturasini boyitadi. Bulardan oqilona foydalanish bino arxitekturasini yanada boyitadi va bolalarni estetik tarbiyasiga ijobiy ta’sir ko’rsatadi.