Arxeologlar Mesopotamiyadan eng qadimgi tariq qoldiqlarini topdilar

Arxeologlar Mesopotamiyadan eng qadimgi tariq qoldiqlarini topdilar.
Arxeologlar qadimgi Mesopotamiyadagi Xani-Masi qishlog'ini qazish paytida olingan go'ngga boy cho'kindi namunalarini o'rganib chiqdilar va ulardan oddiy tariqning fitolitlarini topdilar. Ma’lum bo‘lishicha, mahalliy aholi iqlimi issiq va qurg‘oqchil bo‘lishiga qaramay, eramizdan avvalgi 2-ming yillikning ikkinchi yarmidan boshlab bu ekinni yetishtira boshlagan. Ilgari buning dalillari faqat tarixiy manbalardan ma'lum edi. Tadqiqot natijalari Scientific Reports jurnalida chop etilgan.



Oddiy tariqning fitolitlarining mikrofotograflari

Tariq (Panicum miliaceum) va mogar (Setaria kursiv) dunyodagi eng muhim va eng qadimgi xonakilashtirilgan ekinlardan edi. Bu boshoqli ekinlarni yetishtirish neolitning ilk davridayoq Sharqiy Osiyoning yarim qurgʻoqchil mintaqalaridagi ilk dehqonchilik jamiyatlari iqtisodiyotining asosini tashkil qilgan. Tariq yetishtirishning dastlabki dalillari hozirgi Xitoyning shimolida topilgan. Shunday qilib, Qishan turar-joyini qazish paytida arxeologlar yoshi o'n ming yildan ortiq bo'lgan 50 ming kilogrammdan ortiq donni topdilar.

Hosildor yarim oy mintaqasiga kiruvchi Qadimgi Mesopotamiya ham dehqonchilikning paydo boʻlishi va rivojlanishi markazlaridan biri boʻlgan. Uzoq vaqt davomida u erda etishtiriladigan asosiy ekin turlari arpa (Hordeum) va bug'doy (Triticum) bo'lib qoldi. Shunday qilib, Bobil va Ossuriyada dehqonlar sho'rlanish va tuproqlarning sho'rlanishiga chidamliligi tufayli arpani afzal ko'rdilar. Tarixchilar yozma manbalardan Mesopotamiyaning qadimgi aholisi miloddan avvalgi 3-2 ming yilliklarda tariq etishtirishni boshlaganini bilib oldilar. Ilgari bu faqat miloddan avvalgi 1-ming yillikda, sug'orish sezilarli darajada yaxshilanganda mumkin bo'lgan deb hisoblangan bo'lsa-da.


Arxeologik joylarning joylashuvi, qazish paytida arxeologlar oddiy tariq qoldiqlarini topdilar.

Dartmut kollejidan Elise Laugier Amerika Qo'shma Shtatlari olimlari bilan birgalikda Xani-Masi qishlog'ida qazilgan go'ngga boy konlarni o'rgandi. Bu yodgorlik Iroq shimolida joylashgan boʻlib, miloddan avvalgi 2-ming yillikning ikkinchi yarmiga toʻgʻri keladi. Arxeologlarning ta'kidlashicha, tarixchilar uzoq vaqtdan beri tariq mintaqada miloddan avvalgi 3-ming yillikda muhim ekin bo'lganligini ta'kidlab kelishgan. Masalan, qadimgi Nippur va Nuzi shaharlarida topilgan miloddan avvalgi 2-ming yillik oʻrtalariga oid akkad mixxat yozuvlarida bevosita qayd etilgan. Biroq, arxeologlar tariq etishtirishning ishonchli dalillarini topa olishmadi.

Olimlarning ta'kidlashicha, Xani-Masi aholi punkti hududidagi paleoklimatik ma'lumotlar zamonaviy sharoitlarga o'xshash sharoitlarni - sovuq va nam qishni, shuningdek issiq va quruq yozni ko'rsatadi. Bundan tashqari, bugungi kunda ham bu hududda qishda yog'ingarchilikning o'rtacha miqdori odatda kuzgi bug'doy va arpa etishtirish uchun etarli emas, shuning uchun qadimgi davrlarda dalalarni sun'iy sug'orish kerak edi. Yozda o'sadigan va past havo haroratiga sezgir bo'lgan o't o'ti kabi ekinlar uchun Hani-Masi mintaqasida sug'orish uchun talablar sezilarli darajada yuqori edi.
Go'ngga boy konlar olimlar tomonidan 2019 yilda qazilgan. Ko'p sonli keramika va tezlatgichli massa spektrometriyasi yordamida radiokarbon tahlillari turar-joy eramizdan avvalgi II ming yillikning o'rtalarida - oxirlarida mavjud bo'lganligini tasdiqladi. O'nta namunadagi morfologik tahlil davomida tadqiqotchilar oddiy tariqga o'xshash yaxshi saqlanib qolgan fitolitlarni topdilar.
Ushbu o'simlik qoldiqlarini o'rganish natijasida olimlar bu paleobotanika usullari bilan tasdiqlangan qadimgi Iroqda tariq etishtirishning eng qadimgi dalillari degan xulosaga kelishdi. Ushbu fitolitlarning mavjudligi Mesopotamiyada nafaqat kuzgi don, balki bahorgi donlar ham etishtirilganligini ko'rsatadi. Olimlarning ta'kidlashicha, go'ngda tariq qoldiqlari mavjudligi uning ozuqa ekinlari sifatida ishlatilishini ko'rsatishi mumkin.
Avvalroq N + 1 da ular bu ekinni etishtirishning boshqa qadimiy dalillari haqida gapirishgan. Shunday qilib, arxeologlar tariq etishtirish Primoryeda taxminan besh ming yil oldin boshlanganligini aniqladilar. Va bizning eramizning oxirida Transbaikaliyadagi o'troq Hunlar baliq ovlash bilan birga bu donni etishtirishni boshladilar.

Михаил Подрезов

https://nplus1.ru/news/2022/01/17/millet