Arxeologik qazilmalar va yozma manbalarda aks ettirilgan musiqa asboblari

*. Avstriya	Hackbrett	*.Janubiy Koreya
Yanggeum
*. Belarus	Tsimbali	*. Laos	Khim
*. Belgiya	Hakkebord	*. Latviya	Cymbala
*. Braziliya	Saltério	*. Litva	Cimbalai
*. Cambodia	Khim	*. Meksika	Salterio
*. Xitoy	Yangqin	*. Mongoliya	Joochin
*. Xorvatiya	Cimbal, cimbale	*. Niderlandlar	Hakkebord
*. Chexiya	Cimbál	*. Norvegiya	Hakkebrett
*. Daniya	Hakkebræt	*. Polsha	Cymbały
*. Fransiya	Tympanon	*. Portugaliya	Saltério
*. Germaniya	Hackbrett	*. Ruminiya	Tambal
*. Gretsiya	santouri	*. Rossiya	Tsimbali, Dulsimer
*. Vengriya	Cimbalom	*. Serbia	Tsimbal
*. Hindiston	Santoor	*. Slovakia	Cimbal
*. Eron	Santur	*. Slovenia	Cimbale, oprekelj
*. Iroq	Iraq Santuri	*. Ispaniya	Salterio, dulcémele
*. Irlandiya	Tiompan	*. Shvetsiya	Hackbräde, hammarharpa
*. Italiya	Salterio	*. Shveytsariya	Hackbrett
*. Turkiya	Santur	*. Tailand	Khim
*. Ukraina	Tsimbali	*. Buyuk Britaniya	Hammered dulcimer
*. Vietnam	Dàn tam thập lục	*. AQSh	Hammered Dulcimer
*. Isroil	Tsimbl

Nay — puflab chalinadigan musiqa asbobi. Sharq mamlakatlarida, xususan O'rta Osiyoda keng tarqalgan. Nayning ikki xili bor: bo'ylamasiga ushlab chalinadigan nay (cho'pon nay) va yonlamasiga ushlab chalinadigan nay. Yonlamasiga ushlab chalinadigan naylar turi yetakchi hisoblanadi. Nayning eng qadimiy turi cho'pon naydir.

Nay yog'ochdan va misdan yasaladi. Nayning uzunligi 45-52 sm, diametri 20-30 mm bo'ladi.Turkiyada tarqalagan diapazondagi tovushqator hosil qilish mumkin. Barmoq bilan berkitiladigan teshiklarning qarama-qarshi tomonida tovushlar muvozanatini saqlashga yordam beradigan 2 yoki 3 ta teshik ham bo'ladi.

An'anaviy o'zbek va tojik cholg'u ansambllari tarkibida nay yetakchi sozlardandir. Kuy boshlanadigan pardaga bog'liq holda nayga moslab boshqa asboblar sozlangan. Shuning uchun naydagi barmoqchalg'ich teshikchalar berkitilish soniga qarab milliy sozandalar orasida „besh qo'l“, „to'rt qo'l“, „uch qo'l“ deb nomlanuvchi sozlash turlari qo'llangan.

Hozirda nay asbobining o'rni yakkanavoz va jo'rnavoz soz sifatida yanada kengaydi, undan xalq cholg'u ansambllari va orkestrlarida foydalanishning yangicha usullari yuzaga keldi.

1669-yil yil chizilgan bu rasmda nay chalayotgan ayol tasvirlangan.

Foydalangan adabiyotlar
1. Istoriya uzbekskoy sovetskoy muziki. Vip.1. - Tashkent: izd.im. G.Gulyama, 1972. - 210 s.

2. O`zbek musiqa tarixi Bahrom Madrimov

3. To`raev F.J. Buxoro muqanniylari. - Toshkent: Fan, 2009. - 323 b.

4. Yunusov R.Yu. O`zbek xalq musiqa ijodi. 2-qism. (o`quv-uslubiy qo`llanma) T.: Ziyo chashma, 2000. - 56 b.

5. O`zbek musiqasi tarixi. Tuzuvchilar: T.E.Solomonova, T.B.qofurbekov. Toshkent: O`qituvchi, 1981. - 131 b.

6. Komiljon HASHIMOV, Sanobar NISHONOVA. PEDAGOGIKA TARIXI

Internet saytlar
7. muhaz.org

8. natlib.uz