Aruz I. Turkiy adabiyotda, jumladan, uzbek lge’rgagshda taxminan IX asrdardan beri kulpanib kelinayotgan sheriy ulchov tizimi nomi bulib, xazrat Navoiynshgg ta’kidicha, ushbu ilm asoschisi X,alil ibn Axmad yashagan joy yakshshdash vox

Tavil baxri (“tavil” suzi arabcha bulib, “uzun” degan ma’noni

ifodalaydi) aruzning asosiy ulchovlaridai biri bulib, fauvlui xamda

mafoiylui asllarshshng kesha- ket takroriga asoslanadi.
Takti’ (“kesish” ma’nosini ifodalovchi suz) aruz ilmida she’r

vaznshsh anikdash uchun baytni ritmik bulakyaarga - ruknlarga ajratish

demakdir. Mumtoz aruzshunoslikda buni vaznni belgshnshshikg yagona

usuli deb xisoblashgan,

Tuyuk vaznlari. Turkiy she’riyatga xos bulgan tuyuk janridash

lirik sherlar ramal baxriga mansub fakat ikki kazn asosyada yaratilgan

bulib, ularning birinchisi ramali musadasi maxzuf, ikkinchisi ramalya

mu'saddasi maksurdir.

Furu’ aruz atamalaridan bulib, “shaxobchalar” “tarmokpar”

manolarshsh ifodalaydi. Mumtoz aruz mlmida asl ruknlarnya turlicha

uzgartirish bilan xosil kdlingan tarmok ruknlar furu’lar deb atalgan.

Dozirgi aruzshuyaoslikda “tarmok rukn” atamasi kuprok kulkanadi.

Xafif (arabcha “yengil”) baxri she’riyatimizda keng kullakgak

ulchov turlaridan bulib, uning asosini foilotun na mustaf’ilun

asllariiing ketma-ket takrori tashkil kiladi.