Arterial gipertenziyalar, ularning patogenezi уа ratsional farmakoterapiya asoslari

B.Angiotenzin retseptorlarini bloklovchi, МNTva VNTga ta'sir
etuvchi preparatlar.
• Saralazin 30 ml dan ampula о, 018 g preparat saqlaydi.
• Lozartan.
Ви guruh preparatlari qon-tomirlarda, buyrak usti bezidagi
angiotenzin 11 retseptorlarini falajlab qon bosimini pasaytiradi.
VI. Suv va tuz almashinuviga ta'sir etuvchi preparatlar
(diuretiklar)
Gipertoniya kasalligida hujayralarda natriy ionlarining miqdori ortib
ketadi. Shu sababli Ьиkasallikni davolashda diuretiklardan foydalaniladi.
Diuretik moddalar natriy xlor ionlari уа suyuqlikning qayta so'rilishiga
to'sqinlik qiladi.Natijada ular organizmdan chiqib ketib, qon bosimi
tushadi.
• dixlotiazid о, 025-0, 1 g tabletka.
• furosemid о, 04 g tabletka 1 0/0-2 ml ampula
• spironolakton о, 025 g tabletka.
• etakrin kislota (uregit) 0,05g tabletka yoki 0,05 g ampula
yuborishdan oldin eritiladi.
• Indopamid (Arafon) - 0,0025 tabletka.
Diuretik preparatlar yuqori terapevtik ta'sirga ega, nojo'ya
ta'sirlardan nisbatan ЬоН уа xavfsiz ta'sirga ega gipotenziv preparatlar
ichida o'ziga xos o'rin egallaydi. Diuretik preparatlar bemorlar исЬип
iqtisodiytomondan тоуП preparatlarguruhigakiradi. Diuretikpreparatlar
sistolik уа diastolik bosimlami deyarli bir xil darajada tushuradi уа uzoq
muddat qo'llanganda ularga nisbatan tolerantlik holatlari yuzaga
chiqmaydi. .
Buyrak yetishmovchiligi bor bemorlarda diuretik preparatlarning
diuretikta'siri sezilarli darajada karnayadi. Diuretik preparatlamingta'siri
NYaQP lar bilan birga berilganda Ьаm та' lиm darajada susayadi.
Diuretik preparatlami podagra, qand kasalligida уа sulfanilamid
preparatlarni ko'taraolmaydigan bemorl.'1rga berib bo'lmaycli. Tiazid
<х)
guruhiga kiruvchi gipotiazid preparatini uzoq muddat qo'llash
gipokalemiya уаgiperglikemiyani keltirib chiqaradi.
Indopamid preparati to'g'ridan-to'g'ri qon tomirlami kengaytirish
xususiyatiga ega bo'lib, buyrakdagi qon aylanishjarayonini kиchaytiradi.
Тiazid guruhiga kimvchi diuretik preparatlar buyrak yetishmovchiligi
bilan birga qayd etiluvchi qon bosimi ko'tari1gan bemorlarga tavsiya
etiladi.
vп. Тurli xil gipotenziv preparatlarni kombinatsiyasidan
iborat murakkab preparatlar:
•Adelfan
• Depressin
• Кristepin
•Aldakton
•Trirezid
• Tripress
• Raunatin уа boshqalar.
КаНу kanal1arini ochuvchilar (minoksidil, diazoksid, pinatsidil)
hisobiga silliq mushakmembranalaridagiperpolarizatsiyayuzaga keladi.
Natijada to'qimalar ichiga Ca++ionlarini kirishi susayadi, Ьu esa silliq
mushaktonusini kamaytiradi va qon bosimi pasayadi. Вu preparatlaming
qon bosimiga ta'siri 1&-24 soat davom etadi.
Nojo'ya ta'sirlariga :
• girsutizm-yuzda tиklamingo'sib ketishi;
• organizmda natriy уа suvlami yig'i1ib qo1ishi, shishlami paydo
bo'lishi;
• giperglikemiya уа qonda peshob kislotalarini ortib ketishi;
•toshlar hosi1 bo'1ishiga monelik kabilami keltirish mumkin.
Keyingi tekshirishlarАО ni 55-64 yoshlardagi ayollar o'rtasida, shu
yoshdagi erkaklarga nisbatal1 2 baravar ko'proq yuzaga chiqishini
ko'ciatmoqda.
Ayol1arklimaksgauchraganidanso'ngulardaAGningriskkabog'liq
о'sishi, stenokardiya, to' satdan о'1ish holatlari, miyada qon aylanishini
buzilishi уаyurak-qon tomir tizimida tиrli хП patologiyalarni ko'payishi
ko'proq qayd eti1moqda. Ba'zi ayollardaqandli diabet, semirish, YuIКlari
ham yuzaga chiqmoqda.
91
O'rin bosar gonnonlar bilan davolash (ayniqsa g'arb davlatlarida)
yuqoridagi nojo'ya ta'sirlarni karnaytirsa hamAG ni karnaytinnadi.
Ауоllагда dasamarali ta'sirga ega bo'lgan gipotenziv preparat
MOEKS (moeksipiril gidroxlorid)dir. UAPF ingibitori ЬО'lib,AGga gobiy
ta'sir etadi. Виdori oldi shaklida ЬО' НЬ, organizrnda undan moeksiprilat
ajralib chiqadi va gipotenziv ta'sir qiladi. Ви preparatATFning 80-90
% faol1igini yo'qotadi va organizmdan asosan 50 % atrofida ОПorqali
chiqib ketadi. Preparatning gipertenziv ta'siri uni ichilgandan keyin
1soat о'tgach yuzaga chiqadi va 3-6 soatlarda maksimal samara qayd
eti1adi. Preparat ta'siri 24 soatgacha davom etadi. Shuning uchun ham
uni har kuni 1martadan beri1adi. Preparat tabIetkada 7,5 mg va 15 mg
dan chiqariladi.
Renin-angiotenzin tizim (RAT) qon bosimi kasa11igida katta гоl
o'ynaydi. RAT ning faolligini susaytirish uchun APF ingibitorlari
(kaptopril) ishlati1adi.
Keyingi tekshirishlar APF ingibitorlarining o'zi kam samarali
ekan1igini ko'rsatdi, chunki ular angiotenzin 1дап angiotenzin 11 hosi1
ЬО'lishiga derya1i ta'sir etmaydi. Shu bilan birga Ьи preparatlar to'qima
va qonda bradikininni, substansiya Р va boshqa BFM laming yig' i1iЬ
qo1ishiga 0НЬkeladi.
Qon bosimi kasal1igida RAT ning funksiyasini susaytirishdaAPF ga
qaraganda, angiotenzin 11 ning antogonistlari yoki blokatorlari (АТ) yoki
angiotenzinli retseptorlaming blokatorlari kuchliroq ta'sirga egadir.
Bunday angiotenzin retseptorlarining bIokatorlariga 1988-yilda sintez
qi1ib o1ingan lazortan preparatlari kiradi.
1990-yilga kelib bir песЬа bunday preparatlar sintez qilib
olindi:
- Valzartan
-Zolozartan
- Irbezartan (AproveI)
- Kandezartan (Atokand)
- Telmizartan (Praytor)
- Eprozartan (teveten) va boshqalar.
Вulamiпgta'siгmехапizmiАТ.-геtsерtoгlariпi blokadalash vaAT
2
I·etseptorlarini stimul1ashdan iborat.
92
Ви preparatlar angionevrotik shishlarni yuzaga сhiqaлnауdi. NatUada
bosh og'rimaydi. Shuningdek, bulami qo' llaganda quruq уо'tal APF ga
qaraganda ancha kam qayd etiladi.
Gipertonik kriz (GK) holatlaridagi farmakoterapiya asoslari
ак deb ABni bir necha soatdan bir necha kun davomida birdan
ko'tarilib ketishiga aytiladi. Bunda diastolik bosim 120-130 mm
sim.ust.dan ortib ketadi.
ак ning kechimiga qarab davolash prinsiplari ishlab chiqiladi. ABni
bir necha kun davomida sekin-asta me'yorga olib kelish kerak bo'ladi.
Eng asosiysi diastolik bosimni 10{}-11 О mm sim.ust.gacha sekinlik bilan
tushirish kerak, chunki miya, yurak va buyrakda ishemik holat qayd
etilishi mиmkin.
Bunday holatlarda ko'pincha og'iz orqali beriladigan preparatlar
(nifedipin 5 yoki 1О mg tabletka) beriladi. Preparatning ta'siri 2{}-30
daqiqada yuzaga chiqadi va 4-5 soat davom etadi. Diastolik bosimni
100-11 О mm sim.ust.ga tushirilgach, uzoq ta'sir etuvchi gipotenziv
preparatlarni berish mumkin bo'ladi. Shuni ham qayd etish kerakki,
nifedipinni til ostiga YulK bor kasallarga berib bo'lmaydi.
GKda klofelin ham alohida ahamiyatga ega. Uni alohida sxemada
furosemid (2{}-40 mg og'iz orqali) bilan qo'llash kuchli sedativ ta'sirni
keltirib chiqaradi.
GK da pirroksan preparati ham ishlatiladi. U gematoensefalik
to'siqdan yaxshi o'tgani uchun markaziy nerv tizimiga f3-adrenolitik ta'sir
ko'rsatib tinchlantiradi. Shu sababli preparat simpatik nervning tonusi
ortishi bilan bog'liq hollarda, xususan gipertonik krizda ham tavsiya
etiladi.
Agarda AG boshqa xastalik yoki ikkilamchi kasalliklar bilan birga
kelgan Ьо'lsa, undaAВni qanchalik tezlik bilan tushirish zarurligiga qarab
alohida davo usuli ishlab chiqil.ldi: