Aromatik alisiklik uglevodorodlar

HNO₃ NO₂
-H₂O
NO₂
I-tur
Ikkinchi tur o’rinbosarlarga —NO₂ ,– SO₃H – SH, CHO , - COOH lar kirib kelayotgan atom yoki atomlar gruppasini xalqaning meta xoliga yo’naltiradi shuning uchun ular meta oriyentatlar deyiladi.
NO₂ NO₂
SI₂
-HSI Cl
II-tur
Birikish reaksiyasi. 1) maxsus sharoitda katalizatorlar (NI , Rt, Rd) ishtirokida benzol molekulasiga uch molekula vodorod birikib siklogeksan xosil bo’ladi.



+ 3N₂ 100 – 150 ⁰S
Pt
3.Quyosh nuri yoki ultrabinafsha nurlari ostida benzolga xlor tasir ettirilganda geksaxlorsiklogeksan (geksaxloran) xosil bo’ladi.

Cl
Cl Cl
+ 3 Cl₂ hy Cl Cl
Cl
Geksaxloran insektitsid xususiyatiga ega bo’lib qishloq xo’jaligida zararkunanda xashoratlar- yo’q qilish uchun ishlatiladi.
Benzol gomologlari yon zanjir xisobiga kaliy permanganatning suvli eritmasida oson oksidlanib bir asosli aromatik kislota xosil bo’ladi.


COOH
CH₃+3(0)

Oksidlanish reaksiyasi yordamida aromatik uglevodorodlarni tuzilish formulasini aniqlash mumkin.

3. ALISIKLIK UGLEVODORODLAR

Uglerod atomlaridan tashkil topilgan siklik birikmalarga (aromatik uglevodorodlardan tashqari) alisiklik uglevodorodlar deyiladi.

Bu ulevodorodlarning kimyoviy xossalari parafin (alkan) larga o’xshash bo’lganligi uchun sikloparafinlar deb ataladi. Ularning umumiy formulasi S_pN_2p etilen uglevodorodlarni eslatadi, ammo ularda uglerod atomlari toyingan uglevo-dorodlar kabi oddiy boglar orqali boglangan.