13
kónlikpeleri qáliplesiwin támiyinlamayapti. Hár jılı tayansh mekteplerdiń 100 mıńǵa
jaqın pitkeriwshisi islep shıǵarıw salasında hám de kásip-óner tálimin dawam ettiriw
ushın talap etilmey qaldırilmoqda.
Tálim sistemasındaǵı ámeldegi ulıwma bilim beriw hám kásip-óner
programmaları ortasında ajıralmaslıq hám miyrasxorlıqtıń
joq ekenligi sebepli
tayansh hám orta mektep pitkeriwshilerinde kásibi jóneltirilganlik hám miynet
iskerligi kónlikpeleri formalanmay qolayapti. Nátiyjede jigit hám qızlar óz
qábiletleri, tilekleri, dóretiwshilik hám miynet uqıplarına sáykes turmıs
jolin
belgilep alıwda saldamlı qıyınshılıqlar boljap atırlar.
Oqıw procesi bilim dárejesi ortasha bolǵan oqıwshılarǵa mólsherlengen bolıp,
tálimdiń intalı jaslar menen jalǵız tártip degi oqıw programmaları boyınsha islew
sıyaqlı mexanizmlerinen jaqsı paydalanilmayapti, oqıw programmaları
ideologiyalıq sarqitlardan tolıq holi bolǵanısha joq, olarda ruwxıylıq hám
etika
tiykarların úyretiwshi, ekonomikalıq huqıqıy, estetik bilimlerdi beretuǵın pánlerge
jetkiliklishe orın berilmayapti. Óner-texnika bilim orınlarınan jańa tipdagi tálim
mákemelerine ótiw kóbirek awızda bolıp, ámelde bolsa olarda tálim eskirib qalǵan
materiallıq-texnikalıqa hám oqıw -stilistik bazasında, tiyisli qayta tayarlıqtan
ótpegen oqıtıwshı kadrlar menen ámelge asırılıp atır.
Bir basqıshlı joqarı tálim miynet bazarı mútajliklerin, óndiristegi strukturalıq
ózgerislerdi hám aldıńǵı xalıq aralıq tájiriybeni tolıq kólemde esapqa almayotir.
oqıw -tárbiya procesin shólkemlestiriwde oqıw orınları jetkiliklishe ǵárezsizlikke
iye emes, olar kásiplik miynet bazarınıń ózgeriwshen sharayatlarına jaqsı maslawıp
barmayapti. Ilimiy mákemeler, islep shıǵarıw jáne social institutlar kadrlardı
tayarlaw procesine jetkilikli dárejede qosılganlari joq. Mámleket tálim standartların
islep shıǵıw hám engiziw, tálim mákemelerin mámleket attestatsiyasi hám
akkreditatsiyasidan ótkeriw wazıypaları belgilep alınbaǵan. oqıwshılardıń bilim
dárejesin bahalaw sisteması ob'yektivlik hám operativlikti támiyinlamaydi.
Kásip-óner táliminiń abıraysı hám de oqıtıwshılar, tárbiyashiler hám
tárbiyashılardıń, ilimiy hám ilimiy-pedagog kadrlardıń social mártebesi tómenlep
barıp atır. Tálim xızmeti kórsetiw hám kadrlar tayarlaw salasında
marketing joq,
14
tálim sistemasın kóp variantlı finanslash sxeması islep shıǵılmaǵan. Joqarı maman
kadrlardan nátiyjeli paydalanilmayapti. Kadrlar bilimi hám olar tayınlıǵınıń sapasın
baqlaw hám de bahalaw sisteması qaniqarsiz islep atır.
Oqıtıwshılar, pedagoglar hám tárbiyashilerdiń úlkengine bólegi jaqsı tayarlıq
kórmelıgi, olardıń bilim hám kásip dárejesi tómenligi saldamlı mashqala bolıp qalıp
atır, maman pedagog kadrlar jetiwmasligi sezilmoqda. Mektepge shekem
bilimlendiriw tarawı daǵı jámi tárbiyashi hám pedagoglardıń tek 20 procenti joqarı
maǵlıwmatlı bolıp tabıladı. Mekteplerdiń oqıtıwshılar menen támiyinlengenligi
ortasha 93 protsentti quraǵanı halda, bul kórsetkish ayırım wálayatlarda 77-80
procentten, arnawlı bir pánler boyınsha bolsa 50 procentten aspaydı.
Ilimiy hám ilimiy-pedagog kadrlardıń ortasha jası «ulg'ayib» barıp atır.
Respublika joqarı oqıw orınlarında 40 jasqa tolmaǵan pán doktorlari jámi pán
doktorlarining 0, 9 payızın, 50 hám odan úlken jasdaǵıları bolsa 79 payızın quraydı.
Pán doktorlari ilimiy dárejesine tastıyıqlanǵanlar ortasha 50, pán kandidatleri bolsa
36 jasda bolıp tabıladı.
Do'stlaringiz bilan baham: