Архив иши назарияси ва амалиёти

Архивларнинг тарихий эволюцияси­­-Ўзбекистон ҳудудида дастлабки архивларининг вужудга келиши узоқ тарихга бориб тақалади. Марказий Осиёда архив ёзув билан бир вақтда пайдо бўлган. Археологлар қадимги Тупроққааъа ҳаробаларидан Хоразм шоҳларига тегишли II1-1V аср бошларига оид қадимги ҳужжатлардан иборат архив қолдиқларини топишган. 1930 йил бошларида қадимги Суғдиёна давлатининг Муғ тоғлари харобаларидан Деваштич архиви очилган. Қазилмалар натижасида VIII асрга оид 80 дан ортиқ қўлёзма ҳужжатлар топилган. Тарихдан маълумки, Бухорода IX-X асрларда Абу Али Ибн Сино фойдаланган архив-кутубхона бўлган. Марказий Осиёда архивлар Х1-ХП асрларда Хоразм давлатида, кейинчалик Олтин Ўрда, Темурийлар, Шайбонийлар, Аштархонийлар, Бухоро амирлиги, Хива хонлиги, Қўқон хонлиги даврида ҳам мавжуд эди. Юқорида номлари келтириб ўтилган архив ҳужжатларининг аксарият қисми Ўзбекистон Республикаси Миллий архиви фондларида сақланмоқда. Ушбу архив ўзбек халқининг қўлёзма ҳужжатлари сақланадиган энг катта, энг бой архив хазинасидир. Бу ерда сақланаётган энг қадимги ҳужжатлар - вақфномалар бўлиб, улар Чингизхон босқини давридан бошланади. Бу архивдаги ҳужжатлар XIII асрдан ҳозирги кунларгача бўлган йилларни ўз ичига олади.