«Архитектура» факультети

Битирув малакавий иши 
“Дизайн” кафедраси
бет 

---

эгаллаб турса, бундай вазиятда статик бўшлиқ унинг психологик ҳолатига мувофиқ 
келади: одам бўшлиқдаги мустаҳкам мўлжалга эҳтиёж сезади, унинг ўлчовларини, 
унинг чегараларигача бўлган масофани ва ўзининг бу бўшлиқдаги ҳолатини ҳис 
қилиб туради. У худди аниқ координаталар системасида туришни, ўзининг орқасида 
кўринмай турган предметларни, уларгача бўлган масофани яхши ҳис қилиб туришни 
истайди. Барқарорликни ҳис қилиш ўтирган кишининг ортидаги буюмларнинг эгри 
чизиқли, букилган шакллари билан, шунингдек деворга яқинлиги билан кучаяди. 
Одам статик иш билан (ёзиш ёки қўлда иш бажариш билан) шуғулланиб, 
хонада ҳаракатга ундовчи тик туриб ишлар экан, ўзида бўшлиқ формаси билан ўз 
фаолият тури ўртасида, шу сабабли ўз ҳолатида ҳам зиддият сезади. Бу ҳол 
қониқарсизлик, ношинамлик туйғусини уйғотади. 
Шундай қилиб, биз буюмлар оламини ҳамиша ўз характеристикасига эга 
бўлган муайян бўшлиқ муҳитида идрок этамиз. Буюмлар билан бўшлиқ ўзаро фақат 
амалий маънода эмас, балки умумий аниқлик билан ҳам боғланган. Бўшлиқ 
буюмларни худди экспонатга қўйгандек кўрсатади, уларни муайян аспектда — 
масофада қандайдир бурчак остида, муайян ёруғликда, бошқа буюмлар билан ёнма-
ён намойиш қилади. Биз бирор буюмни ҳаракат ёки тинчлик ҳолатида, ўрнимизда 
туриб ёки ўтириб кўздан кечирамизми ёки йўқми буни ҳам бўшлиқнинг характери 
тақозо этади.
Буюм билан бўшлиқ формаси ўртасидаги боғланишни уй-жой интерьерида ҳам, 
шағар паркида ҳам маълум даражада аниқ кузатиш мумкин. 
Шундай қилиб, гармоник жиҳатдан шинам буюмлар муҳитини яратиш ўзида 
икки вазифани: буюмлар (мебеллар ва станоклар, бoғ скамейкалари ва болалар 
аттракционлари) ансамбилини яратиш ва бўшлиқнинг ўзини (цех, хона, парк ва 
болалар майдончасини) мушоҳада қилиш вазифасини бирлаштиради.