«Архитектура» факультети

Битирув малакавий иши 
“Дизайн” кафедраси
бет 

---

Ҳаёт учун атмосфера босими, тиниқлиги, яъни қуёшнинг кўринадиган 
ултрабинафша ва инфрақизил қисмларини ўтиши муҳим аҳамиятга эга. Ерда ҳаёт 
атмосферасиз, сувсиз минерал моддалар, микроелементлар ва бошқаларсиз мумкин 
эмас. Одам овқатсиз бир неча ҳафта, сувсиз бир неча кун, ҳавосиз эса 1-2 минут, 
атмосфера босимисиз бир неча секунд яшай олади. Инсон, бошқа мавжудотлар учун 
ҳар минутда тоза ҳаво зарур. Ҳавонинг тозалигини ҳимоя қилиш янги масала эмас, у 
саноат транспортининг ривожланиши билан бир вақтда келиб чиққан. 
Атмосфера ҳавосининг ифлосланиш манбалари. Ҳавонинг табиий ифлосланиши 
сайёрамиздаги 500 дан ортиқ вулқонлар, чангли бўронлар фаолияти натижасида рўй 
беради. Айрим ҳолларда бўронлар, тупроқнинг устки унумдор қатламини учириб 
кетади, қум ва чанг ҳавони хиралаштиради. Инсон ва ҳайвонларнинг нафас олиш 
йўлларига, кўзларининг шиллиқ қаватига кириб зарарлайди, ҳайвонларнинг 
жунларини ифлослайди. Чанг ҳавода жуда кўп микроблар бўлиб, уларнинг орасида 
касал қўзғатувчилари ҳам кам эмас. Айрим туманларда оммавий равишда турли 
газандалар кўпаяди. Газандалар Шимолий Америкада, Сибир, Узоқ Шарқнинг 
тундра, таига ҳудудларида, Дунай дарёси соҳилларида кўп тарқалган. 
Атмосферанинг ифлос бўлиши манбаларидан энг хавфлилари келиб чиқи-шига 
кўра, антропогенлар ҳисобланади. Айниқса, саноат ва шаҳар чиқин-дилари жуда 
зарарли. Уларнинг йиллик миқдори ўта юқори. Ҳар йили атмосфера 150 млн. тонна 
олтингугурт оксиди, 60 млн тонна азот, 300 минг тонна қўрғошин ва бошқа 
чиқиндилар тарқалади. Инсон фаолияти натижасида атмосфера ифлосланади. 
Масалан, 1987 йил атмосферада 22 млрд. тонна карбонат ангидрид ажратилган. 
Шундай АҚШда 23 %, МДҲ 19 %, Ғарбий Оврупода 13,5 %, Хитойда 8,7 % қолган 
бошқа давлатларда 28 % тарқалган. CО
2
газининг асосий қисми 45 % кўмирни, 40 % 
нефтни ва 15% эса газни ёқиш ҳисобига бўлади.
Атмосферанинг 
ифлосланиши шартли равишда механик ва кимёвий 
ифлосланишга бўлинади. Механик ифлосланиш - бу цемент заводлари чиқиндилари, 
кўмир ёқишдан чиққан тутунлар, нефтнинг ёниши, резинкали ғилдиракларнинг