Археологиянинг роли

“Улуғбек ва унинг замони”
,
“Туркистоннинг суғориш 
тарихига доир”
номли асарлари ва бошқа кўп китоб, мақола, татқиқот ва 
мулоҳазалари ғоят қимматли ва ўз аҳамиятини йўқотмаган асарлардир. 
Полковник А.Г. 
Серебрянников
тўплаган Ўрта Осиѐ истилоси тарихига 
оид 70 та катта - катта жилддан иборат маълумотлар Ўрта Осиѐнинг 1839-
1876 йилгача ўтган давр тарихини ўрганишда маълум даражада қизиқарли 
манбадир. Булар Петербург, Москва, Оренбург, Тифлиз ва Омск архив 
маълумотлари асосида танлаб олинган. Булардан фақат 14 жилди нашр 
қилинган холос. 
Маҳаллий археологлардан 
В.Л Вяткиннинг
(1869-1932) ишлари 
диққатга сазовордир. Бу олим 1908 йилда Самарқанддаги Улуғбек 
расадхонасининг қолдиқларини очди, Самарқанд ѐдгорликларини ўрганиш ва 
сақлаш билан шуғулланди, қадимги Афросиѐб қўрғони ва унинг атрофларини 
татқиқ этди. 
В.В.Бартольд ўзининг 1894 йилда босилиб чиққан 
“Туркистонда 
археологик татқиқотлар масаласига доир”
китобида ўлкани жиддий 
равишда ўрганиш ҳали олдимизда турибди, бу ишда бош ролни маҳаллий 
илмий кучлар ўйнамоғи лозим, деган эди. Унинг таклифи билан 1895 йили 
октабрь ойида 
Туркистон археология хаваскорларнинг тўгараги ва унинг 
низоми тасдиқланди. 
Тўгаракка Туркистон генерал-губернатори барон 
Б. А. 
Вревский 
раис бўлиб сайланганди. Тўгаракнинг 108 аъзоси бўлиб, булар 
ичидан В.В. Бартольд, Д.В. Ошанин ва бошқалар ҳам бор эди. 
Ўрта Осиѐ, шу жумладан Кўқон хонлиги, Наманган ва Тошкентда 
яшаган ўзбек халқининг тарихи, тилини ва урф одатларини ўрганишда 
Владимр Петрович Наливкиннинг
(1852-1918) ҳам қўшган ҳиссаси каттадир.
Унинг илмий фаолияти Ўрат Осиѐ халқлари тарихи, тили ва 
этнографиясини ўрганишдан бошланди. У рафиқаси 
М.В. Наливкина
билан 
хамкорликда