Археологиянинг роли

“Бухоро тарихи” (
Х аср) асари 
Н.С.Ликошин
томонидан рус 
тилига таржима қилиниб, 1897 йилда нашр этилиши (В.В.Бартольд тахрири 
остида) муҳим аҳамиятга эга бўлди.
Қадимги 
меъморчилик 
ѐдгорликларидан 
асосан 
Самарқанд 
ѐдгорликлари ўрганилди. 1895 йилда 
Н.И.Веселовский
раҳбарлиги остида ва 
меъмор 
А.В. Шчусев
ва бошқа мутахасислар иштирокида император 
археология комиссияси Гўри Амирни меъморчилик, декорация нуқтаи 
назаридан ўрганиш учун илмий сафар уюштирди. Бу илмий ишларнинг 
натижалари 1905 йилда ажойиб алъбом ҳолида нашр этилди.
Ўрта Осиѐ чор Россияси тарафидан босиб олингандан кейин 
Ўбекистоннинг тарихи ва археологиясини ўрганиш билан бирга, бутун 
ўлкани этнографик жиҳатдан ўрганиш ишлари ҳам бир мунча кенгайтирилди. 
Бу ишларда шарқшунос мутахассислар билан бирга, ҳаваскор ўлкашунослар 
ва мансабдорлар, кўпроқ ҳарбийлар орасидан чиққанлар қатнашдилар. Улар 
Туркистон ўлкаси идора органларидаги хизматларнинг берган имкониятидан 
фойдаланиб, халқ турмушини ўргандилар, турли жойларга бориб маҳаллий 
аҳоли билан алоқа боғладилар. 
В.В.Бартольд, Н.И.Веселовский, В.Радлов, 
А.Н.Самойлович 
сингари машҳур шарқшуносларнинг айрим асарлари 
этнографик нуқтаи назардан катта аҳамиятга эга.
ХIХ аср охири ХХ аср бошларида Ўрта Осиѐ гиламларига Россия ва 
Европа мамлакатлари жуда қизиқиб қолишди. Бу борада 1908 - 1909 
йилларда А.А. Боголюбов томонидан тузилган альбом чиқди. Бу альбомда 
жуда кўп хил гилам нусҳалари кўрсатилган эди. 
А.А.Боголюбов
унда
биринчи марта уларни илмий асосда таснифлашга уриниб кўрганди. Унинг
албомидан сўнг 
А.Фалкерзам, С.М. Дудин
ва бошлақаларнинг Ўрта Осиѐ 
гиламларини муфассал таърифлаган китоблари чоп этилди.
Ўлкани ўрганишга бўлган эҳтиѐж ва талаблар олимлар олдига янгидан 
- янги вазифаларни кўндаланг қилиб қўйди. Бу вазифаларни хал қилиш учун 
катта маблағ керак эди. Ўлкада эса илмий-текшириш муассасалари деярли 
бутунлай йўқ эди. Бу ҳолат ўлкадаги олимларни, умуман рус зиѐлилари 
намоѐндаларини Москва ва Петербургдаги йирик олимларининг қўллаб - 
қувватлаши билан илмий жамиятларни туза бошлашга ундади. Илмий 
жамиятларнинг пайдо бўлиши бу ерда маҳаллий туркистоншунос ходимлар 
пайдо бўлганлигидан ва уларнинг ишларини ўзаро мувофиқлаш 
зарурлигидан далолат берарди. 
Қисқа муддат ичида ташкил этилган