Архегонийли ва гулли ўсимликлар бўйича амалий машғулотлар

 
 
 

---

22 
Selagosimon selaginella 
 
Bu o‘simlik (5-rasm) nam o‘tloqzorlarda va torfli 
botqoqliklarda uchraydi. Poyasi ko‘pincha dixotomik 
ravishda shoxlar hosil qiladi. Poya va shoxlarni mayda 
barglar qoplab turadi. Sporangiylar hosil bo‘ladigan 
bargning asosida yupqa tangachasimon o‘simta bo‘lib, 
u “tilcha” deb ataladi. Tilchaning vazifasi selaginella 
hayotida hali aniqlangan emas. Qo‘shimcha ildizi poya-
ning shoxlangan joylaridan hosil bo‘lgan ildiz dastala-
rining (rizoforlar) uchki qismidan vujudga keladi. 
5-rasm
.
 Selagasimon selaginella.
 1-umumiy ko‘rinishi; 2-mikro va 
makrosporangiyali boshoqning bo‘yiga kesimi; 3-mikrosporofil
(a-mikrospora, b-otalik gametofit, v-spermatazoid); 4-makrosporofil
(a-makrospora, b-rizoidli onalik gametofit, v-arxegoniy); 5-zigota;
6,7-murtakdan yosh sporofitning rivojlanishi 

---

23 
Selaginellalar ham sporangiylarda hosil bo‘lgan spo-
ralar yordamida ko‘payadi. Sporangiylar shoxlarning 
yuqori tomonida to‘p-to‘p bo‘lib joylashib, spora hosil 
qiluvchi boshoqchalarga aylanadi. Boshoqcha o‘q va 
spora bargchalardan iborat. Har bir spora bargcha-
sining qo‘ltig‘ida mikro va makrosporangiylar joy olgan. 
Mikrosporangiylarda bir nechta mikrosporalar, makro-
sporangiylarda esa tikansimon parda bilan o‘ralgan 
to‘rtta yirik makrospora vujudga keladi. Sporalar spora-
ngiylar devorining yorilishi natijasida tarqaladi. 
Qulay sharoitga tushgan mayda sporalardan otalik 
gametofiti yuzaga keladi. U reduktsiyalangan bo‘lib, 
bitta anteridiydan ikki xivchinli spermatozoidlar hosil 
bo‘ladi. Yirik sporalardan esa onalik gametofitlar 
vujudga keladi. Gametofit spora pardasini ichida 
rivojlanib, sekin-asta uchburchak shaklida tashqariga 
yorib chiqadi, lekin undan ajralib ketmaydi. Hosil 
bo‘lgan gametofitda arxegoniylar yuzaga kelib, ulardagi 
tuxum hujayra bilan spermatozoidlar qo‘shilishi 
natijasida otalanish sodir bo‘ladi. Otalangan tuxum 
hujayradan embrion hosil bo‘lib, u asta-sekin voyaga 
yetgan selaginella o‘simligiga aylanadi.