Архегонийли ва гулли ўсимликлар бўйича амалий машғулотлар

To‘g‘nag‘ichsimon plaun
 
Bu o‘simlik (4-rasm) Yevropa hududida, ko‘proq 
ninabargli o‘rmonzorlarda keng tarqalgan. Poyasi yer 
bag‘irlab o‘sib, dixotomik tarzda shoxlar hosil qiladi. 
Poyasining uzunligi 1,5 m. dan 5 m gacha yetib boradi. 
Plaun barglari mayda poyada zich, o‘troq holda ketma-
ket bo‘lib o‘rnashgan. Barglarining toraygan uchki 
qismi ingichkalashib, ignasimon tuzilishga aylangan. 
Barg-ning uzunasi bo‘ylab bilinar-bilinmas barg tomiri 
o‘tadi. Poyadan pastga qarab ketgan ingichka, pishiq 
shoxlangan qo‘shimcha ildizlar hosil bo‘ladi. 
4-rasm.
 
To‘g‘nog‘ichsimon 
plaun. 
1-umumiy ko‘rinishi;
2- sporofill; 3-spora; 4-gametofit o‘simtaning ko‘rinishi; 5-anteridiy;
6-spermatazoid; 7-arxegoniy; 8-zigota; 9-murtakning rivojlanishi
(a-o‘sish nuqtasi, b-dastlabki barg, v-ildiz, g-oyoqcha, d-kindikcha);
10-yosh sporofit 

---

20 
To‘g‘nog‘ichsimon plaun sporangiylarda yetilgan 
sporalar yordamida ko‘payadi. Sporalar yozgi dixotomik 
shoxlangan poyaning yuqori qismidagi spora hosil 
qiluvchi boshoqchalarda yetiladi. Spora hosil qiluvchi 
boshoqcha ikki qismdan – o‘q va unda joylashgan spora 
bargchalardan (sporafillardan) tashkil topgan. Spora 
bargchasining pastki tomoni bigizsimon ingichka 
qismga 
aylangan. 
Spora 
bargchani 
kengaygan 
qismining ustki tomonida buyraksimon sporangiy va 
qisqa band bor. Sporalar sporangiyda yetilgandan 
so‘ng, sporangiyning ko‘ndalang choki bo‘ylab yorilishi 
natijasida tashqariga tarqaladi. Ular shaklan bir xil yoki 
teng bo‘lib, tetraedga o‘xshaydi. Tashqi tomonidan to‘r-
simon qalin parda bilan o‘ralgan. Sporalar qulay 
sharoitga tushishi bilan, sekin-asta gametofitga 
aylanadi. Plaunni gametofiti rangsiz, bir uyli ikki jinsli 
bo‘lib, tuproqning ostki qismida zamburug‘ gifalari 
bilan birgalikda simbioz holda hayot kechiradi. 
Gametofitining to‘la rivojlanib, undan embrionning 
hosil bo‘lishi uchun 12-15 yil vaqt sarflanadi.