Argumentlash va bilimlar taraqqiyotining mantiqiy shakllari

Isbotlashning asos yoki dalillardagi xatoliklari.

• Isbotlashning asos yoki dalillardagi xatoliklari.
• 1. Dalillarning chin bo‘lmasligi xatoliklari. Dalil sifatida olingan hukmlar chin bo‘lmay, chin sifatida talqin etiladi. Bu xatolikka ataylab yo‘l qo‘yilishi mumkin. Masalan, sud amaliyotida ayblanuvchi yoki guvohlar o‘zining jinoiy qilmishlarini yashirish uchun ayrim hollarda ataylab noto‘g‘ri ko‘rsatmalar berishi mumkin.
• 2. Dalilning yetarlicha asos bo‘lmasligi xatoliklari. Agar tezis isbotlanmagan dalillarga tayansa hamda dalil tezisni isbotlash o‘rniga uning ahamiyatini bo‘rttirish yordamida isbotlashga harakat qilsa, mazkur xatolik yuzaga keladi. Masalan, ayblanuvchining aybdorligini isbotlashda chinligi tekshirilmagan taxminiy dalillar asos qilib olinsa, ularning noto‘g‘riligi, albatta, yuzaga chiqib qoladi.
• 3. Aylanma isbot etish xatoligi. Bu xatolikda tezisni dalillar vositasida, dalil esa tezis yordamida isbot etishga uriniladi.
• Masalan, «Bir kalima shirin so‘z qilichni qinga kiritishga qodir», degan tezisni «Qilichni qinga kiritishga bir kalima shirin so‘z qodir», deb isbotlasak, yuqorida keltirilgan xatolikka yo‘l qo‘yiladi.