Aragon Ispaniyaning shimolisharqidagi tarixiy viloyat. 9-asrda Rekonkista jarayonida

Aragon — Ispaniyaning shimolisharqidagi tarixiy viloyat. 9-asrda Rekonkista jarayonida

Aragon grafligi barpo etilgan. 1035-yildan Aragon qirollik, 1137-yil shaxsiy uniya asosida

Barselona grafligi bilan birlashgan. 1164-yil Barselona graflari Aragon qirollari boʻlganlar

hamda Kataloniyaning barcha yerlarini qirollik tarkibiga qoʻshib olganlar. 13 — 15-asrlarda A.

qoʻshinlari Balear orollari, Valensiya, Sisiliya, Sardiniya, Neapolni bosib olgan. Aragon va

Kastiliyaning 1479-yildagi sulolaviy uniyasi, yagona davlat — Ispaniyani barpo etilishiga olib

kelgan. Maydon 47,7 ming km2

. Aholisi 1,2 mln. kishi (1991). Aragon Ispaniyada aholi eng

siyrak yashaydi-gan viloyat.Togʻlarida qoʻngʻir koʻmir, temir rudasi, uran, boksit, oltingugurt,

marganes konlari mavjud. togʻ daryolariga qator GESlar qurilgan. Qoʻngʻir kumir bilan

ishlaydigan issiqlik elektr markaz-lari bor. Qoʻngʻir kumir qazib chiqarish jihatidan (yiliga

taxminan 1 mln. t) Aragon Ispaniyada 1-oʻrinda turadi. Oxos-Negros temir ruda havzasi

Aragon iqtisodiyotida muhim oʻrin tutadi. Aragonning birdan-bir sanoat markazi Saragosa

shahar. Bu yerda oziq-ovqat va yengil sanoat bilan birgalikda metallsozlik va kimyo sanoati

korxona-lari mavjud. Aholining 2/3 qismi qishloq xoʻjaligida ishlaydi. Viloyatda zaytunzorlar,

tok-zorlar, qand lavlagi va donli ekinlar yetishtiriladi. Saragosa — havo yoʻllarining yirik tuguni.

Ma’muriy jihatdan 3 provinsiya — Huesca, Teruel, Zaragoza boʻlinadi.

Aragon viloyati (Aragon) shimoli-sharqda, Frantsiya, Rioja, Navarra va Kastiliya bilan chegarada joylashgan. Aynan shu hududda Pireneydagi eng baland cho'qqilar joylashgan bo'lib, ular hududlarni ajratib turadi va.

Aragon aholisining deyarli yarmi yashaydi - uning aholisi viloyatdagi ikkinchi yirik shahar aholisidan 15 baravar ko'pdir. Aragon hududining qolgan qismi kichik shahar va qishloqlardan iborat bo'lib, ularning aksariyati Pireney tog'larida yo'qolgan. Boshqa tsivilizatsiyadan uzoqligi tufayli Ispaniyadagi Romanesk davridagi eng qadimgi monastirlar, masalan monastir saqlanib qolgan. San-Xuan-de-la-Pena.

Aragon tarixi
Reconquista Aragon Qirolligidan boshlangan, xristianlar hozirgi Ispaniya hududlarini Murlardan qaytarib olishni boshlaganlar. 1469 yilda Aragon Qiroli Fernando II ning Kastiliya Izabella bilan nikohi ikkala qirollikning birlashishiga olib keldi va bu butun Ispaniyaning birlashishiga turtki berdi. Mamlakat uchun juda ko'p ish qilgan va Amerikaning kashf etilishiga olib kelgan Kolumbning safariga homiylik qilgan bu ikki monarx Ispaniyada katoliklikni targ'ib qilgani uchun "nasroniy qirollari" laqabini olgan.
Aragon mustaqil qirollikka aylandi. Qirol Alfons I da u Aragonning poytaxtig
aylangan Saragosani zabt etdi va davlat chegaralarini Ebro daryosidan tashqariga kengaytirdi. Barselona okrugi shaxsiy ittifoq asosida Aragon bilan birlashtirildi; keyin Kataloniyaning boshqa erlari Aragon tarkibiga kiritildi, Barselona graflari Aragon shohlariga aylanishdi. Russillon okrugiga ilova qilindi, Balear orollari Murlardan qaytarib olindi (u erda Malorka suveren podsholigi tashkil topgan, Aragon tomonidan qayta bosib olingan), Valensiyada. B - Aragon shohlari Sitsiliyada, Sardiniyada, ittifoq hisobiga Neapol Qirolligida o'zlarini o'rnatdilar.

Aragon Qirolligining bir qismi sifatida iqtisodiy jihatdan eng rivojlangan Kataloniya va Valensiya muhim mustaqillikni saqlab qolishdi (ularning kortlari, qonunchiligi va hukumati); Aragon tegishli iqtisodiy jihatdan qoloq mintaqalardan biri edi; Shunday bo'lsa-da, siyosiy hukmronlik Aragonga tegishli edi, uning kuchli va bir-biriga yaqin zodagonlari Aragon aholisi va unga bo'ysunadigan erlarni ekspluatatsiya qilishda ulkan imtiyozlarga ega bo'lishdi. 1281 yildagi Saragoza kortlari dehqonlarning krepostnoylik huquqining og'ir shakllarini qonuniy ravishda birlashtirdi. XIII-XIV asrlarda. Aragon va Kataloniyada krepostnoylik huquqi kuchaygan (Aragonda u 17-asrgacha saqlanib qolgan, Kataloniyadan farqli o'laroq, u yo'q qilingan). Aragon shohlarining siyosati eng oliy dvoryanlarning manfaatlarini aks ettiruvchi Kortes (Aragonda paydo bo'lgan) tomonidan belgilandi. Pedro III (-) c ning "Umumiy imtiyozi" va Alfonso III (-) c ning "Ittifoqning imtiyozi" dvoryanlarga qo'llarida qurol bilan (podshoh tushguniga qadar) o'z erkinliklarini himoya qilish huquqini berdi. XIV asr o'rtalarida "Ittifoq imtiyozi" ning bekor qilinishi. dvoryanlarning hukumatga aralashuvi biroz cheklangan edi; ammo, feodallarning dehqonlar ustidan hokimiyati to'liq saqlanib qoldi

Madaniyat
Butun Aragon bo'ylab rasmiy til bo'lgan Kastilian tilida gaplashadi, shuningdek Ispaniya bo'ylab. Mintaqaning ba'zi shimoliy qismida aragon tilida so'zlashadi. Bundan tashqari, mintaqaning sharqidagi tor chiziqda katalon tilining ba'zi lahjalari ham ishlatiladi.

Bugungi kunda Kastiliya - Aragones aholisining aksariyati gaplashadigan yagona rasmiy til. Ko'pincha 15-asrdan keyin asta-sekin yo'q bo'lib ketadigan Aragon tilining ba'zi elementlaridan foydalangan holda an'anaviy versiyadan farq qiladi. Kastilianing intonatsiya va so'z boyligi bilan farq qiladigan bir nechta variantlari mavjud.

Aragon tilida Ueska va Saragosaning kichik joylarida gapirishadi va bu tilning ta'siri Saragoza, Teruel, La Rioja, Navarra viloyatlarida va ozgina bo'lsa katalon yoki valensiyaliklar yashaydigan joylarda seziladi. Ushbu til Evropa Ittifoqi tomonidan "tahlikaga uchragan ozchiliklarning tillari" dan biri sifatida tan olingan, shuning uchun Evropa Ittifoqi DGAni uni himoya qilishga va uning tarqalishini rag'batlantirishga chaqirdi.

Aragonning ba'zi sharqiy hududlarida so'zlashadigan katalon tilining ko'plab shevalari so'zlashdi. "Ip". Ushbu til, xuddi aragon tilida bo'lgani kabi, aragon tiliga qaraganda yaxshiroq sharoitda bo'lsa ham, Tillar to'g'risidagi qonunning tasdiqlanishini va rasmiy tan olinishini kutmoqda. Masalan, Fraga hududida 4 yillik boshlang'ich ta'lim va 4 yillik o'rta ma'lumotni katalon tilini har kuni qo'shimcha vaqt davomida o'rganish orqali olish mumkin.

Aragon ikkiga bo'lingan 3 viloyatlar: Saragoza, Ueska vaTeruel shu nomdagi shaharlardagi poytaxtlar bilan. Aragonning yana bir ma'muriy-hududiy birligi chivinlar, hozirda ulardan bor 32 ortiqcha 1 ajratilgan komarkal.
Muxtor viloyat mahalliy hokimiyat organlari vakolatiga kiradigan masalalar bo'yicha qarorlar ularning vakolatlari doirasida qabul qilinadi: Aragon kortlari (parlament), Prezident(muxtoriyat rahbari), Diputatsiya General de Aragon (hukumat) va Justicia de Aragon(sud filiali).