Arab xalifaligi va musulmon huquqi

Sunniylik yo`nalishi «Ahli sunna val jamoa» deb ataladi va 4 ta fiq-xiy: hanafiy, shofi`iy, molikiy, hanbaliy va 2 ta aqidaviy: ash`ariy va motu-ridiy mazhablaridan iborat. Sunniylar mazhablar bo`yicha quyidagicha nis-batda bo`lganlar: hanafiylar - 47 %, shofi`iylar - 27 %, molikiylar - 17 %, hanbaliylar - 1,5 %. Shia yo`nalishi ismoiliy, ibodiy, ja`fariy, zaydiy maz-hablarini o`z ichiga olib, dunyodagi musulmonlarning 7,5 % ni tashkil qiladi.

Sunniylik tarafdorlari asosan Osiyo va Afrikada (Pokiston, Bangla-desh, Hindiston, Indoneziya, Malayziya, Xitoy, Afg`oniston, Turkiya, Ara-biston yarim oroli va Fors ko`rfazi atrofidagi arab mamlakatlarida, Suriya, Livan, Iordaniya, Eron, Shimoli-Sharqiy va G`arbiy Afrika mamlakatlari-da), shuningdek, MDHda (Ozarbayjon va Tojikistonning tog`lik rayonlari-dan tashqari), Bolgariya, Yugoslaviya, Albaniya, Kipr va AQSHda ya-shaydilar. Sunniylik VII asrning II yarmida Arabistonda vujudga kelgan. VIII-XII asrlarda arab xalifligidagi diniy-siyosiy kurashlar jarayonida is-lomda yirik yo`nalish sifatida shakllangan. Sunniylar Qur`on bilan birga Sunnaga ham e`tiqod qiladilar, unda Muhammad (SAV) va xalifa Ali bilan bir qatorda, shialik tarafdorlari rad etadigan dastlabki xalifalar (Abubakr, Umar, Usmon) ham e`tirof etiladi. Sunniylikda to`rtta diniy-huquq maz-habi mavjud, ulardan hanafiya bilan shofi`iya MDHda yashaydigan musul-monlar orasida ham tarqalgan edi.

Sunniylik bilan islomdagi ikkinchi asosiy yo`nalish-shialik o`rtasi-dagi hokimiyat masalasida (sunniylik xalifalik hokimiyati, shialik esa imo-mat tarafdori), ayrim diniy marosim va an`analar (masalan, azon, mut`a, shaxsey-vaxsey, mazdiylik va h. k.)da birmuncha tafovutlar bor.