Қарақалпақ МӘмлекетлик университети экономика кафедрасы “микроэкономика” ПӘнинен

Бюджет – тутыныўшының белгили ўақыт аралығында алатуғын барлық дәраматлары жыйындысы.
Бюджет шегарасы (budget constraint) – «улыўма ўақыт - дәрамат» координаталарына ийе болған туўры сызық болып, оның жатықлық мүйеши ис ҳақының сәўлелендиреди. (дәрамат 0 болғанда ўақыт 24 саатқа тең, яғный (24,0).
Бюджет сызығы – бюджетти толық сарыплаў шәрти менен тутыныўшы сатып алатуғын товарлар комбинацияларын сәўлелендириў сызық.
Ўақыт бойынша үчтин көриў – ағымдағы тутыныўға сарыплаў менен келешекте тутыныў ушын сарыплаўдан қайсы бирин парықсызлық сызығы тийкарында таңлаў.
Ўақыт бойынша үстин көриўди шеклеў нормасы – улыўма турмыс дәрежеси өзгермегенде ағымдағы тутыныўдан бир бирлик кесиўди толық қаплайтуғын келешектеги қосымша тутыныў қуны.
Ўақытлар ара бюджет шегарасы – шахстың дәраматы ҳәм ссуда пайызы ставкасы менен анықланатуғын ўақытлар ара үстин көриў картасындағы сызықтың жағдайы.
Ўақытлар ара тең салмақлылық – ағымдағы ҳәм келешекте тутыныў ортасында таңлап атырған шахс ушын максимал пайдалылық келтириўши жағдайы
Голландша ауцион – бул ауционда ставка жоқарыдан төменге товар сатылғанға шекем пәсейип барады.
Дәрамат (revenue, yalpi daromad, TR) – сатылған товар муғдарын баҳаға көбейттирилгенине тең, өнимлерди сатыўдан түскен түсим.
Дәрамат нәтийжеси – жумысшының ис ҳақының өсиўи нәтийжесинде жумыс ўақтының қысқарыўы есабынан дем алыў ўақтының артыўы.
Дәрамат нәтийжеси (income effect) – тутыныў комплексине кириўши затлардан бириниң баҳасы өзгериўи нәтийжесинде пайда болған реал дәрамат есабынан тутыныў қурамының өзгериўи.
Депозит пайызы – қаржы қойыўшының пулынан пайдаланғаны ушын оған банк тәрепинен төленетуғын төлем, яғный баҳа.
Диверсификация – тәўекелшиликти пәсейтириў методы болып бунда тәўекелшилик (жоғалтыўлар) бир қатар товарларға сондай бөлистириледи, товарлардан биреўин сатып алыўдан тәўекелшиликтиң артыўы басқа товарды сатып алыўдағы тәўекелшиликтиң пәсейиўин билдиреди. Мәселен, 2 өнимге болған талапты бир ўақытта кемейип кетиў итималынан олардан биреўине талапты кемейип кетиў итималы жокары.
Дисконтирлеў - қунларды (дәраматты, қәрежетти, капиталды) басланғыш жылға яки ақырғы жылға келтириў.
Дисперсия күтилетуғын нәийжеден ҳақыйқый нәтийжениң орташа квадратик шетлениўи: