|
Люди, я прошу вас, ради Бога,
Не стесняйтесь доброты своей:
На земле друзей не так уж много,
Опасайтесь потерять друзей!
Устод Мирзо Турсунзода, ки ҳамеша мухотаби сурудаҳояш ишқи созанда буд, мефармояд:
То тавонӣ, дӯстонро гум макун,
Дӯстони меҳрубонро гум макун,
Дар ҷаҳон бе дӯст будан мушкил аст,
Мушкилосонкункасонро гум макун!
Ин ду шеър дар замону макони алоҳида аз ҷониби ду шоири дар забону фарҳанги гуфтор аз ҳамдигар фарқкунанда эҷод шудааст, аммо ҳадаф якест, Дӯст! Дӯст доштану дӯст доштан, дӯстро ҳамчун гавҳараки чашм эҳтиёт намудан… Дар ин ду чакомаи ҳамранги аз ҳамдигар мутавофит ҷоҳу мақоми дӯст аз маъшуқ болост, зеро Ишқ он гоҳ комил хоҳад шуд, ки меваи расидаи дарахти дӯстӣ бошад. Меваи дарахте, ки сер аз самараш аҳли башар ҳеҷ гоҳ нахоҳад шуд. Ҳамон дарахте, ки Хоҷа Ҳофиз шинондану парвариданашро ба аҳли башар васият кардааст:
Дарахти дӯстӣ биншон, ки коми дил ба бор орад,
Ниҳоли душманӣ баркан, ки ранҷи бешумор орад!
Расул Ҳамзатов дӯсти ман низ буд, дӯсти самимӣ ва олиқадр. Дӯсте, ки дар самимияту муҳаббаташ фарқияти синну соли мо эҳсос намешуд. Дар диди ман симои ин шоири олиҷаноб чунин ҷовидона акс ёфтааст:
Решасон бо хоки худ пайванд буд,
Бо гулу хори Ватан дилбанд буд,
Ҳамчу марди кӯҳзоду кӯҳрод,
ӯ ба Доғистони худ монанд буд.
Расул Ҳамзатов тавонист бо осори хеш Доғистони кӯчакро бо олами бузург пайванд бисозад ва дар ин олами бекарон худ ҳамчун суханвари ангуштнамо ҷовидона бимонад.
Шеърро гуфтугӯйи инсон бо Худо меноманд. Шояд. Шоирон меоянду мераванд, аммо гуфтугӯйи эшон бо Офаридгори беҳамто ҳамчунон идома дорад. Шеъри Расул Ҳамзатов низ идомаи ин гуфтугӯйи ҷовидона хоҳад буд.
Чингиз Торекулович Айтматов 12 декабри соли 1928 дар оилаи коммунистон Тореқул Айтматов ва Нағима Ҳамзиевна Айтматова (номаш Абдувалиева) дар деҳаи Шекери ноҳияи Кара-Буури (Кировский), кантони Таласи ҶШС Қирғизистон таваллуд шудааст. Пас аз таваллуди Чингиз, оила ба шаҳр кӯчид, зеро падараш ба мансаби баланд рафт: аз соли 1929 фаъолияти эҷодии Тореқул Айтматов босуръат боло меравад.
Нависанда Чингиз АйтматовНависанда Чингиз Айтматов
Дар соли 1933 аллакай котиби дуюми комитети вилоятии ВКП(б) Киргизистон буд. Дар соли 1935, раҳбари ҷавон донишҷӯи Донишкадаи профессорҳои сурх дар Маскав шуд, оила низ ба пойтахти СССР кӯчид. Дар ин муддат Нағима писари шавҳараш Илгиз, дугоникҳо Рева ва Люсия (писар дар тифлӣ мурд) ва духтари Розаро ба дунё овард. Соли 1937 бо исрори шавхараш Нагима Хамзиевна кудаконро ба назди хешу табораш ба Шекер бурд.
Падари нависандаи ояндаро дар моҳи сентябри соли 1937 бо гумони фаъолиятҳои миллатгароӣ зидди шӯравӣ боздошт ва ба шаҳри Фрунзе (пойтахти Қирғизистони шӯравӣ) интиқол доданд. 5 ноябри соли 1938 онхоро парронданд. Зани «душмани халк» дар хакки худ зарба зад, вале хамаи фарзандони ходими сиёсии таъкибшуда маълумоти олй гирифтанд ва хар кадом дар таърих сахифаи худро навишт.
Чингиз Айтматов дар чавониаш Чингиз Айтматов дар чавони
Дар солхои Чанги дуйуми чахон хамаи мардони калонсол сафарбар карда шуданд ва Чингизи чордахсола яке аз одамони босаводтарин деха шуда, вазифаи котиби Совети кишлокро ишгол намуд.Пас аз чанг ба чавон муяссар шуд, ки тах-силро давом дихад: баъди мактаби хаштсолаи кишлок омузишгохи зоотехникии Чамбулро бо бахои аъло тамом карда, соли 1948 ба Институти хочагии кишлоки Киргизистон дар Фрунзе дохил шуд.
Адабиёт
Биографияи эчодии нависанда 6 апрели соли 1952 аз достони «Ньюсмен жуйдо», ки дар газетаи «Комсомолец Киргизистон» чоп шуда буд, огоз ёфт. Айтматов аввалин матни адабии худро ба забони русӣ, яке аз ду забони модарии худ навиштааст. Чингиз Айтматов баъди хатми институт соли 1953 сармутахассиси сохаи чорводории Институти тадкикоти илмии чорводории Киргизистон ба навиштани хикояхо ба забонхои русию киргизй давом дода, дар нашрияхои махаллй матнхо чоп мекард.
Нависанда Чингиз АйтматовНависанда Чингиз Айтматов
Соли 1956 вай тасмим гирифт, ки тахассуси нависандаро такмил диҳад ва ба Маскав рафт ва дар он ҷо ба Курсҳои олии адабӣ дохил шуд. Дар баробари таҳсил ӯ бисёр навиштааст. Хануз дар мохи июни соли 1957 журнали «Ала-Тоо» аввалин хикояи нависандаи чавон «Ру ба ру»-ро чоп карда буд. Дар ҳамон сол «Ҷамила» ба табъ расид - ҷолиб он аст, ки достоне, ки нависандаро машҳур кардааст, бори аввал бо тарҷумаи фаронсавӣ нашр шудааст.
Нависанда соли 1958 курсхои адабиро хатм кардааст. То хатми мактаб ду роману повесть ба забони руей нашр шуд. Аввалин романи Айтматов танҳо соли 1980 нашр мешавад. Дар романи «Ва рузе, ки аз садсола зиёд аст» вокеахои реалистии хаёти Буранный Едигей бо хати афсонавии робитаи инсоният ва тамаддуни бегона пайваст шудаанд. Дар кас чунин таассурот пайдо мешавад, ки барои одамон ба хамфикрй бо бегонагон осонтар аст, назар ба ризоияти байни худ.Китобҳои нависанда дар миёнаҳои солҳои навадум ба жанри фантастика баргашта, "Бренди Кассандра" - достоне дар бораи эҷоди одамони сунъӣ навишт. Асархои бокимонда дар жанри реализм навишта шудаанд. Дар Иттиҳоди Шӯравӣ реализм сотсиалистӣ буд, аммо Айтматов нисбат ба реализми сотсиалистӣ аз ҳад зиёд пессимист аст. Кахрамонони у ба бинокорони пурчушу хуруши коммунизм табдил наёфта, хакикй зиндагй ва азобу укубат мекашанд.Қаҳрамони «Киштии сафед», писарбачае, ки ба афсонаҳо бовар дорад, ҳангоми кушта шудани Охуи ӯ мемирад. Умуман, дар сюжетхои Айтматов як кисми мухимми достону ривоятхои халкй мебошанд. Образхои мифологй баъзан назар ба персонажхои асосй равшантаранд. Аз афсонаи истилогарони сахтгир, ки асиронро ба ғулом табдил дода, аз истиқлол ва хотира маҳрум сохтанд, вожа ва мафҳуми «манкурт» ба забони русӣ – марде, ки решаҳои худро фаромӯш кардааст, ҳиҷрат кард. Романи дуюми Айтматов «Скаффол» соли 1986 нашр шуд..
Do'stlaringiz bilan baham: |
