Aqshning vetnamdagi harbiy va siyosiy ekstansiyasi (1950-1975)

²²⁵»Harbiy tarix jurnali». 1975 yil. № 1. – 65-bet

140

1968 yil aprel-may oylarida qo`mondonlik katta operatsiya o`tkazdi. Janglarda 2 ta aviatsiya, 1 ta havo-desant, 1 ta piyoda diviziyasining qismlari qatnashdi. Biroq, bu operatsiya muvaffaqiyatli bo`lmadi. AQSh siyosiy rahbariyati DRV bilan mojaroni siyosiy yo`l bilan hal qilish bo`yicha muzokaralarga rozi bo`lishga majbur bo`ldi.­
1968 yil 31 martda DRVning barcha bombardimonlari to`xtatildi. Muzokaralar 1968 yil 13 mayda Parijda boshlandi.
1968 yil 1 iyulda general Vestmorlend o`rniga Janubiy Vetnamdagi AQSh kuchlari qo`mondoni etib tayinlangan general Abrams, qoida tariqasida, bazalar va qo`shinlarni doimiy joylashtirish joylari yaqinida kichik kuchlar bilan qidiruv va jazolash operatsiyalari taktikasini qabul qildi. Qishloq joylarda asosiy kuch Janubiy Vetnam qo`shinlari bo`lib qoldi, ularning harakatlari Amerika samolyotlari tomonidan qo`llab-quvvatlandi.
1969 yil mart oyining oxiri – aprel oyining boshlarida Xalq Ozodlik fronti qo`shinlari qo`mondonligi demilitarizatsiya qilingan zonadan Mekong deltasigacha bo`lgan ikkinchi strategik hujumni boshladi. 1969 yil 1 aprelga o`tar kechasi dushmanning yuzdan ortiq bazalari va harbiy punktlari hujumga uchradi va o`qqa tutildi. NLF qo`shinlarining hujumga o`tishi dushmanni strategik mudofaaga o`tishga majbur qildi.
1969 yil noyabr oyidan boshlab, «Nikson doktrinasi» e`lon qilinganidan so`ng, Qo`shma Shtatlar Indochinadagi urushni «Vyetnamlashtirish» deb nomlangan operatsiyani amalga oshira boshladi.
Saygon rejimiga nisbatan qo`llanganidek, «Vetnamlashtirish» qo`g`irchoq armiyani qayta tashkil etish va qayta qurollantirish, urush olib borishning asosiy yukini o`z zimmasiga olishi uchun uning jangovar samaradorligini oshirish va Amerika qo`shinlari kontingentini qisqartirish va shuning uchun. jangovar harakatlar jarayonida ularning yo`qotishlari.

²²⁶»Xalqaro hayot». 1970. № 5. – 108-bet

141

AQShning Saygondagi elchisi Bunker ochiqchasiga ta’kidlaganidek, «Vetnamlashtirish» dan maqsad «o`liklarning teri rangini» almashtirishdir.
Bu orada Indochinadagi vatanparvarlarning harakatlari tobora faollashib bordi. 1970-yil bahorida Kambodjada milliy ozodlik kurashi avj oldi. Bu AQShni «Vyetnamlashtirish» rejasiga tuzatishlar kiritishga majbur qildi. 20 aprelda Amerika (32 ming) va Saygon (48 ming) qo`shinlari Kambodja hududiga bostirib kirdilar. AQSh prezidenti bu bosqinni Indochinadagi urushning tugashini tezlashtirishini da`vo qilib «oqladi». Amerika-Saygon qo`shinlarining tajovuzkorligi qat`iy qarshilikka uchradi. Kambodja vatanparvarlarining zarbalari ostida intervensiyachilar katta talofatlarga uchradilar. 1-iyulga kelib, jamoatchilik va birinchi navbatda Sovet Ittifoqining bosimi ostida, agressiyaning muqarrar muvaffaqiyatsizligini sezgan interventistlar o`z qo`shinlarini Kambodjadan olib chiqishga majbur bo`lishdi. To`g`ri, 1971 yil noyabr oyining oxirida Qo`shma Shtatlar Kambodjaga yangi aralashuvni amalga oshirdi, buning uchun ular Saygon qo`shinlari guruhidan foydalanganlar. 50 ming kishini tashkil etadi. Ammo bu safar ham ular muvaffaqiyatga erisha olishmadi. Ozod qilingan rayonlar zonasi ancha kengaydi.­
1971 yil boshida Qo`shma Shtatlar «Vyetnamlashtirish» dasturining hayotiyligini yana bir bor isbotlashga urinib ko`rdi. Lam Son-719 operatsiyasi rejasiga muvofiq, 30 000 dan ortiq Saygon va 16 000 amerikalik askarlar 2000 ta samolyot va vertolyotlar yordamida janubiy Laosga bostirib kirishdi. Bosqinning maqsadi Hindxitoy yarim orolini ikkiga bo`lish, Janubiy Vyetnam vatanparvarlarini DRV va Laos va Kambodjadagi vatanparvarlik harakatidan ajratib qo`yish va oxir-oqibat butun Hindxitoy yarim orolida milliy ozodlik harakatini bo`g`ish edi. Biroq, «Lamshon-719» operatsiyasi muvaffaqiyat keltirmadi.