Aqshning vetnamdagi harbiy va siyosiy ekstansiyasi (1950-1975)

²²⁴»Harbiy tarix jurnali». 1971 yil, № 1. – 42-bet

138

DRVning harbiy-iqtisodiy salohiyatini ma`lum darajada buzishga, Janubiy Vetnam vatanparvarlariga yordam berish qobiliyatini kamaytirishga muvaffaq bo`ldi. Biroq, muhim milliy iqtisodiy va harbiy ob`ektlarning tarqalishi va kamuflyaj qilinishi DRVga mamlakatning mudofaa qobiliyatini ancha yuqori darajada ushlab turishga imkon berdi.
Janubiy Vetnamdagi janglar boshqacha tus oldi. 1965 yil davomida AQSh quruqlikdagi kuchlari yaqinlashib kelayotgan jangovar harakatlar hududlarini o`zlashtirdi, asosiy ob`ektlarni, eng muhim ob`ektlarni himoya qilishni tashkil etdi, razvedka va nazorat tizimini yaratdi, bazalar va yo`llar qurdi, Janubiy Vetnam va ittifoqchi kuchlar bilan o`zaro aloqalarni o`rnatdi.
Sentyabr oyida Bin Dinh (Janubiy Vetnamning markaziy qismi) Bong Son hududida katta kuchlarni to`plagan Amerika qo`mondonligi qo`shinlar bilan o`zaro aloqada bo`lishni maqsad qilgan.
Saygon hududida harakat qilib, Xalq Ozodlik fronti kuchlarini parchalab tashlab, ularni ajratib oling va parcha-parcha mag`lub qiling. Biroq Ozodlik Xalq fronti qurolli kuchlari o`zlarining manevr harakatlari bilan Amerika rejasini barbod qildilar.
1966 yil davomida ular vatanparvarlarni tog`li, o`rmonli va siyrak aholi punktlariga qaytarish uchun qirg`oq bo`ylab yagona (mustahkam) ko`priklar yaratish maqsadida janglarni Saygon hududiga va qirg`oqdagi yirik bazalar va shaharlarga ko`chirdilar. Biroq, bu reja barbod bo`ldi. Ozodlik armiyasi dushman qo`shinlari va bazalariga tinimsiz hujum qilib, inson kuchi va harbiy texnikaga katta zarar yetkazdi.
1967 yil boshida Amerika qo`mondonligi urush jarayonida tub o`zgarishlarga erishishga qaror qildi. Xalq ozodlik fronti qo`shinlari va ularning Saygon mintaqasidagi, mamlakatning markaziy va shimoliy qismlarida joylashgan bazalarini mag`lub etishni nazarda tutuvchi reja tuzildi; Saygon shimoli-g`arbiy va Pleiku g`arbiy Kambodja chegarasiga kirish va

139

Xalq ozodlik fronti kuchlarining uch qismga bo`linishi; DRVdan Laos va Kambodja orqali vatanparvarlik kuchlarini etkazib berish amalga oshirilgan aloqalarni to`xtatish; eng muhim sohalarni o`z ichiga oladi.
O`sha paytda Amerika va Saygon qo`shinlarida 17 ta piyoda diviziyasi (shu jumladan 10 Saygon), 2 dengiz piyoda diviziyasi, 2 aviatsiya diviziyasi, 9 ta alohida brigada, 6 ta alohida tank polklari – jami 1,4 million kishi; 450 dan ortiq qurol, 500 ta tank va 4100 tagacha samolyot va vertolyotlar225.
1967-1968 yillarda Amerikaliklar va Saygon rejimining qo`shinlari ushbu rejani amalga oshirib, tanlangan yo`nalishlarda 15 dan 25 gacha operatsiya o`tkazdilar, ularning har birida 30 dan 100 ming kishigacha bo`lgan qo`shinlar guruhlari ishtirok etdi. Ular Saygon yaqinidagi vatanparvarlarning bazalari va boshpanalarini egallab olishga, Saygonning shimoli-g`arbidagi va Pleykuning g`arbiy qismidagi Kambodja chegarasiga yetib borishga va Xalq ozodlik fronti qo`shinlarini uchta alohida guruhga bo`lishga muvaffaq bo`lishdi.
Xalq ozodlik fronti qo`shinlari chekinib, jangovar qobiliyatini yo`qotmadi, bosqinchiga qarshi zarbalar kuchini asta-sekin oshirdi va 1968 yil yanvar oyida qurolsizlantirilgan zonaning janubida strategik hujumni boshladi, AQSh dengiz piyodalari guruhini o`rab oldi. Khe Sanh viloyati va fevral oyida 1000 km gacha bo`lgan frontda – deyarli butun Janubiy Vetnam bo`ylab harbiy operatsiyalarni boshladi. Patriotlar 1,5 milliondan ortiq aholi istiqomat qiladigan hududni ozod qilishdi.
Dushman erishgan barcha narsalarini yo`qotdi va o`zini tutib turishga o`tishga majbur bo`ldi. Endi u faqat Xalq ozodlik fronti qo`shinlarining katta guruhlariga qarshi hujumkor janglar olib bordi. Shunday qilib, Xyu shahridan janubi-g`arbda NLF qo`shinlari guruhlarini (10 ming kishigacha) o`rab olish va yo`q qilish, ularning ushbu hududdagi bazalarini yo`q qilish va qo`shimcha kuchlar va vositalarning o`tkazilishiga yo`l qo`ymaslik uchun Amerika.