Aqshning vetnamdagi harbiy va siyosiy ekstansiyasi (1950-1975)

¹⁴¹ Kutovaya E. A., Bochkov L. L. Farmoni. op. – 10-bet

¹⁴² Isaev M.P. Farmoni. op. – 68-bet

80

Shimoliy Vetnamga birinchi zarba 1964 yil 5 avgustda AQSh samolyotlari tomonidan berildi. DRVning qirg`oqbo`yi mintaqalaridan birining ma`muriy markazi Xongai bombardimon qilindi, bu erda Pentagon ma`lumotlariga ko`ra, «Shimoliy Vyetnam torpedasi bazalari» bo`lgan. qayiqlar.» Shuningdek, «jazolash» harakati paytida Vindagi dushman bazasiga zarba berildi. Nishonlarga jami 64 ta parvoz amalga oshirildi. Uchuvchilarning so`zlariga ko`ra, yoqilg`i omborlari yonib ketgan va portlagan, tutun 4000 m dan ortiq balandlikka ko`tarilgan, sakkizta Shimoliy Vetnam qayig`i vayron qilingan va 21 tasi shikastlangan. AQShning Vetnamdagi bu harakatlari haqidagi xabar Amerika jamoatchiligida turli xil javoblarni oldi.
Prezident bundan xavotirda edi va bir necha bor jamoatchilikni Qo`shma Shtatlar Vetnamdagi urushni kengaytirishga intilmaganiga ishontirishga harakat qildi va flot va havo kuchlaridan foydalanish faqat «javob chorasi» sifatida zarur edi. Shimoliy Vetnamning janubga qarshi tajovuzkorligini ezish. U xalqni o`z mamlakati yetarlicha qudratli ekanligiga ishontirdi: «Amerika har qanday «sinov»ga dosh bera oladi va shunga qaramay mojaroga chuqur aralashib qolishidan qo`rqib»143. Bu Jonson o`z mamlakatida ham, betartiblik hali ham kuchayib borayotgan Janubiy Vetnamda zudlik bilan hal qilishni talab qiladigan muammolarga duch kelganini isbotladi. Vetkong qo`shinlari o`zlarining harbiy yurishlarini davom ettirdilar va ular nafaqat Janubiy Vyetnam, balki Amerika qo`shinlari va ob`ektlariga ham hujum qilishdi.
1964 yil nihoyasiga yetar ekan, janubdagi kommunistlarning hujumi kuchaydi va Saygon armiyasining uzluksiz mag`lubiyatlari AQShga harbiy harakatlarni olib borishda asosiy rolni o`z zimmasiga olishga majbur qildi.

¹⁴³ Jonson LB Kommunist tabiati // Jonson LB Amerikaga umidim., – L. 1964. S. 60-61

81

1965 yilda AQSh nihoyat Janubiy Vetnamga «yordam berishni» to`xtatdi – «o`ziga yordam berish» va keng ko`lamli urush olib borishga o`tdi. Shunday qilib, AQShning Vetnamdagi tajovuzkor harbiy strategiyasining bir qismi bo`lgan Vetnam Demokratik Respublikasiga qarshi havo urushiga ruxsat berildi. Frans Iosif Shtraus shunday deb yozgan edi: «Urushlar kamdan-kam hollarda birovning niyati bilan boshlanadi. Ularning aksariyati tarix saboqlarini o`rganishni istamaslik, tavakkalchilikni yetarlicha baholamaslik va shunchaki kimdir beixtiyor orqaga qaytish nuqtasini kesib o`tayotganini sezmasligidan kelib chiqadi. U fikrni «... hodisalar xuddi o`z-o`zidan sodir bo`lib, boshqarib bo`lmaydigandek»144 degan so`zlar bilan yakunlaydi. Bu Vetnamda sodir bo`lgan voqea. Amerikaliklar urushni boshladilar va tez orada nazoratni yo`qotdilar.
1965 yil 7 fevralda Vetnam vatanparvarlari Pleyku (Janubiy Vetnam) yaqinidagi Amerika harbiy bazasiga hujum qilishdi. Bu harakat katta zarar keltirdi. Amerikalik xodimlar orasida ham yo`qotishlar bo`lgan. AQSh armiyasining iste`fodagi general-leytenanti Devidson o`z kitobida shunday yozadi: «Pleykuda sodir bo`lgan voqea 1914 yilda Sarayevoda archgertsog Ferdinandning o`ldirilishiga o`xshardi va o`z-o`zidan katta ahamiyatga ega bo`lmagan voqea edi»145.
Vetnam kommunistlarining Pleyku yaqinidagi Amerika harbiy bazasiga hujumiga javoban Prezident Jonson javob choralarini – FLAMING DART (Flaming Arrow) dasturi doirasida nishonlarga zarba berishni buyurdi. AQSh hukumati nima uchun Janubiy Vetnam partizanlarining hujumi DRVni ommaviy bombardimon qilish uchun bahona bo`lishi mumkinligini tushuntira olmadi. Qo`shma Shtatlar hukumati ochiqchasiga «adekvat qasos akti»ni e`lon qildi146. 9 fevral kuni vazir MakNamara sakkiz haftalik kampaniya taklifi bilan chiqdi