Aqshda fuqarolik urushi mundarija: Kirish

Kurs ishining predmeti va tadqiqot obekti. Amerika Qo‘shma Shtatlarida XVIII-XIX asrlarda kechgan siyosiy, ijtimoiy va iqtisodiy jarayonlar va ularning oʼziga xos jihatlari, ularni mamlakat iqtisodiy taraqqiyotidagi oʼrni va ahamiyati, fuqarolar urushining sabab natijalari kurs ishining tadqiqot obekti boʼlib xizmat qiladi.
Kurs ishining tuzilishi. Kurs ishi kirish, 2 ta bob, 4 ta mavzu, xulosa va foydalanilgan adabiyotlar roʼyxatidan iborat.

I BOB. MUSTAQILLIK UCHUN OLIB BORILGAN URUSH ARAFASIDA AMERIKADA IJTIMOIY-IQTISODIY TARAQQIYOT.
I.1. Amerikada birinchi burjua inqilobi va uning sabablari.
Amerika qit’asi Kolumb tomonidan kashf etilgandan keyin, bu hududlarga Yevropaliklar ko‘chib kela boshladilar. 1607-yilda Shimoliy Amerikaning Atlantika sohilidagi hindlar yashaydigan yerlarida birinchi ingliz mustamlakalariga asos solindi.
XVII asr boshlarida Ispaniya Shimoliy Amerikadagi Floridani, Texas, Koliforniyani, bulardan ham oldinroq butun Markaziy va Janubiy Amerikani bosib oldi. Fransuzlar Kanadada (1604-yillardan boshlab) Missisipi daryosi havzasiga Luizianada (1699-yildan boshlab) o‘rnashib oldilar. Doimiy mustamlakaga aylantirish 1607-yildan, ya’ni Virginiya deb nomlanadigan mustamlaka barpo qilingandan boshlandi¹.
“May guli” kemasida kelgan mustamlakachi-puritanlar (ziyoratchi ruhoniylar) 1620-yilda Nyu-Plimutga asos soldilar va uni 1691-yildan Massachusetesga qo‘shib oldilar. Shundan keyin tez-tez poseleniyalar vujudga kela boshladi, ular asta-sekin qo‘shilib, shimolda Nyu Gempshir (1622), Massachusetes (1628), Konnektikut (1634-1637), Rod-Aylend (1636-1643), Nyu-Geven (1637-1643) nomli mustamlakalar vujudga keltirildi. Bu mustamlakalar –Yangi Angliya deb atalib, Angliya burjua inqilobi boshlanib ketishi natijasida mustamlakalar bilan metropoliyalar o‘rtasidagi aloqa zaiflashib, hindular bilan kurash kuchayib ketganligi tufayli bu mustamlakalar ichki boshqarish ishlarida to‘la mustaqillikni saqlaganliklari holda, “Yangi Angliyaning birlashgan mustamlakalari²” (1642-1643) degan nom bilan ittifoq tuzdilar.
Boshqa malakatlarning shimoliy amerikadagi mustamlakalaridan farq qilib, inglizlarga qarashli hududlarni aholisi tezroq ko‘paymoqda edi.
Bunga Angliyadagi dehqonlarning yerdan mahrum qilinishi natijasida ularning mustamlakalarda migratsiyasining kuchayishi, shuningdek diniy ta’qiblar sabab bo‘ldi. Hatto Gollandiya mustamlakalarida aholisining yarmiga yaqinini inglizlar tashkil qilar edi. Bularning hammasi ingliz mustamlakalarini yanada mustahkamladi va burjua inqilobidan keyin Angliyani Shimoliy Amerikadagi o‘z raqiblarini asta-sekin surib chiqrish imkoniyatini yaratib berdi. 1664-yildayoq Angliya Yangi Gollandiyani va uning Yangi Amsterdam shahrini bosib oldi, uni keyinroq Nyu-York deb atay boshladilar. 1754-yildayoq Shimoliy Amerikada Fransiya bilan harbiy to‘qnashuvlar bo‘lib o‘tdi, ikki-yildan keyin esa yetti yillik urush boshlanib, bu urush Fransiya mag‘lubiyati bilan tugadi. Mustamlakalarda bir million kishi yashar edi, ular orasida 300 mingdan ortiqrog‘i qul negrlar edi. XVIII asr 60-yillarida aholi soni mustamlakalarda tez sur’atlarda o‘sib bordi, buning natijasida mustamlakalardagi aholi soni 2.6 million kishiga yetdi, shuning 500 mingga yaqinrog‘i negrlar bo‘lib, negrlarning 90 % i qullardan iborat edi. Feodallar zulmi va qashshoqlikdan qutilish uchun Yevropadan qochib kelganlar, Angliyaning Shimoliy Amerika mustamlakalarida ham tilaklariga yetolmas edilar, ularning ko‘pchiligi mustamlakachi burjuaziya va quldor platatorlar tomonidan shafqatsiz ekspluatatsiya qilinar edi.
Amerika burjua tarixchilari ta’riflaganidek Shimoliy Amerika orzu qilingan yer va ozodlik beshigi emas edi, albatta.
Angliya Va Gollandiyadan kirib kelgan burjua munosabatlari ekspluatatsiyaning kapitalizmgacha bo‘lgan shakllari bilan ya’ni feodalizm, quldorlik elementlari bilan muayyan chatishib ketgan edi. Kapitalistik tuzumning vujudga kelish davrida ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlarning murakkabligi aholining sinfiy qiyofasining ham xilma-xil qilib qo‘ydi.
Nyu-York mustamlakasida 2.5 million ar yer yirik yer egalari qo‘lida edi, ulardan biri Jonsonning 50 ming ar yeri bo‘lib, Shimoliy Karolinada butun mustamlaka yerlarning 1/3 qismi Lord Prenvill qo‘lida edi¹. Massachusetsdagi Papperelning yeri butun qirg‘oq bo‘ylab 30 milga cho‘zilgan edi. Yirik yer egalari yerlarni nasldan-naslga qoldirish sharti bilan ijaraga berar yoki kichik-kichik bo‘laklab sotar edilar.
XVII asrning 30-yillarida qirol buyrug‘i bilan yangi hududlarga ijozatsiz ko‘chib borish, yerlarni bosib olish, chegara posyolkalaridan tashqariga chiqish ta’qiqlandi. Buning ustiga mustaqillik uchun olib borilgan urush arafasida Allegangacha bo‘lgan barcha yerlar egallab olingan edi. 1763-yili qirol buyrug‘i bilan Allegandan nariga ko‘chib borish ta’qiqlandi.Shunday qilib yer masalasi juda katta ahamiyat kasb etib, mustamlaka zulmiga qarshi kurashning va inqilobning asosiy sabablaridan biri bo‘ldi. Skvaterlik progressiv voqea bo‘lsa ham, uning Amerika inqilobiga chuqur ta’sir qoldirgan tomoni ham bor edi.Ammo bosib olinayotgan yerlar, Amerika burjua tarixchilari e’tirof etganidk, bo‘sh yerlar emas edi. Bu yerlarni kolonistlar teng bo‘lmagan bitimlar tuzish yoki ochiqdan-ochiq kuch ishlatish yo‘li bilan hindulardan tortib olgan edilar, bu tortib olingan yerlarda kolonistlarning asosiy mashg‘uloti dehqonchilik edi. Hatto Yangi Angliyaning sanoati eng rivojlangan hududlarida ham aholining 90 % qishloq xo‘jaligibilan shug‘ullanar edi¹. 1790-yilda birinchi marta ro‘yxatdan o‘tkazilganda, 8 mingdan ortiq aholisi bo‘lgan shaharlarda butun aholining 3,3 % yashagan ishchilarning ahvoli esa juda og‘ir, biroq Yevropadagi ishchilarning ahvolidan tuzukroq edi². Ish kuni tong otardan to quyosh botgunga qadar davom etardi va barcha mustamlakalarda ma’murlar ish haqini belgilab qo‘ygan edilar.