Apparat va dasturiy

Nazorat savollari:

1. 
   Qattiq disklardagi jamlagichlarning asosiy komponentlari va ko‘rsatkichlari?
   
2. 
   Diagnostik dasturlar haqida ma`limot bering?
   
3. 
   Diskni defragmentatsiyalash jarayonini tushintring?
   

XIV.bob-Protsessorlar

15.mavzu- Protsessor va kullerni o‘rnatish

Reaja:

1. 
   Boshqaruv qurilmasi
   
2. 
   Mikroprotsessorlar.
   
3. 
   Kullerni o`rnatish
   

Boshqaruv qurilmasi deb ataluvchi maxsus qurilma hozir qanday operator bajarilishi va undan keyin qaysi operator bajarilishi ustidan nazorat o‘rnatadi va uning bajarilishini ta’minlaydi. Amal

(arifmetik-mantiqiy) esa protsessor deb ataluvchi qurilmada bajariladi. Programma ishlash natijasi to‘g‘ridan-to‘g‘ri ekranda yoki tashqi qurilma (chop qiluvchi mexanizm, grafik chizuvchi qurilma, video qurilma va boshqalar) deb ataluvchi qurilmada ko‘rilishi mumkin. Odatda kompyuter ikki qismdan: Hardware (kompyuterni tashkil etuvchilari - kompyuterning qattiq qismlari) va Software (kompyuterning programma ta’minoti - kompyuterning yumshoq qismlaridan) tashkil topgan deyiladi.

Mikroprotsessor (MP) ShK ning markaziy bloki bo‘lib, u mashinaning barcha bloklari ishini boshqarish hamda ahborot ustida arifmetik va mantiqiy amallarni bajarish uchun mo‘ljallangan.

Mikroprotsessor tarkibiga quyidagi qurilmalar kiradi.

Boshqarish qurilmasi (BQ): mashinani hamma bloklariga kerakli vaqtda aniq boshqarish signallarini shakllantiradi va uzatadi (boshqaruvchi impulslarni), bu signallar bajarilayotgan amal xususiyati va oldingi amallar natijalari bilan belgilanadi; bajarilayotgan amal ishlatadigan xotira yacheykalari adreslarini shakllantiradi va bu adreslarni EHM ni mos bloklariga uzatadi; boshqarish qurilmasi impulslarning tayanchli ketma-ketligini taktli impulslar generatoridan oladi.

Arifmetik-mantiqiy qurilma (AMQ) — sonli va belgili axborot ustida barcha arifmetik va mantiqiy amallarni bajarish uchun mo‘ljallangan (ShK larning ba’zi modellarida amallarni bajarilishini tezlashtirish uchun qo‘shimcha matematik protsessor ulanadi).

Mikroprotsessorli xotira (MPX) — mashina ishlashining eng yaqin taktlaridagi hisoblashlarda bevosita ishlatiladigan axborotni qisqa vaqt saqlash, yozish va uzatish uchun mo‘ljallangan; MPX registrlar asosida quriladi va mashinaning yuqori tezkorligini ta’minlash uchun ishlatiladi, negaki asosiy xotira (AX) tez ishlovchi

Mikroprotsessorning samarali ishlashi uchun kerak bo‘lgan ma’lumotni yozish, qidirish va o‘qish tezligini har doim ham ta’minlayvermaydi.

Registrlar — turli xil uzunlikdagi xotiraning tez ishlovchi yacheykalari (1 bayt standart uzunlikka ega bo‘lgan va tezkorligi nisbatan pastroq AX yacheykalaridan farqli o‘laroq).

Mikroprotsessorning interfeysli tizimi ShK ning boshqa qurilmalari bilan ulash va aloqa qilish uchun mo‘ljallangan, u o‘z ichiga MP ning ichki interfeysi, buferli eslab qolish registrlari va kiritishchiqarish portlarini (KChP), boshqarish sxemalari va tizimli shinani oladi.

Interfeys (Interface) — kompyuter qurilmalarini o‘zaro moslash va aloqa qurilmalari to‘planib bo‘lib, ularning o‘zaro samarali ishlashini ta’minlaydi.

Kiritish-chiqarish porti (In/Out port) — ulash apparaturasi bo‘lib, Mikroprotsessorga boshqa qurilmalarni ulash imkonini beradi. Taktli impulslar generatori chastotasi shaxsiy kompyuterning asosiy tavsiflaridan biri hisoblanadi va ko‘p jihatdan uning ishlash tezligini aniqlaydi, negaki mashinadagi har bir amal ma’lum taktlar soni davonida bajariladi.

Tizim platasida (ko‘pincha uni bosh (onalik) plata — Motherboard deb atashadi) o‘z navbatida quyidagilar joylashadi:

• 
  Mikroprotsessor;
  
• 
  matematik protsessor;
  
• 
  taktli impulslar generatori;
  
• 
  TEQQ, va DEQQ, modullari (mikrosxemalar);
  
• 
  SMOC — xotira mikrosxemasi;
  
• 
  klaviatura,
  
• 
  uzulishlar nazoratchisi; • taymer va b.
  

Ularning hammasi bosh plataga raz’yomlar (slotlar) yordamida ulanadi.