Апатия; (беморлар кучли ташқи таъсирларга сезувчан бўлганда ҳам)

Терапия бошланганидан кейин баъзи беморларда гипокалиемия ривожланади. Ушбу ҳолат юрак ритмининг бузилиши, мушакларнинг қисқариши, перисталтиканинг парези билан тавсифланади. Инфекциянинг кириб боришини қўзғатиши мумкин бўлган ҳарорат ўзгариши мавжуд

Гипергликемик кома сабаб бўлади
Гипергликемик кома каби ҳолатнинг асосий сабаби диабет билан оғриган беморнинг танасида инсулин етишмаслиги. Гипергликемик кома билан иммунореактив инсулин жуда пасаяди. Натижада, тўқималарда глюкоза олиш жараёни бузилади, жигарда глюконеогенез кўтарилади, глюкозурия, гипергликемия, ацидоз белгилари, марказий асаб тизимининг чуқур тушкунлиги, улар мия ҳужайралари томонидан глюкоза олиш даражасининг пасайиши ва нейроситларнинг ҳужайрали овқатланишининг бузилиши билан боғлиқ.
Гипергликемик ёки диабетик кома қондаги шакарнинг катта миқдори билан ажралиб туради, аммо инсулин етишмовчилиги туфайли унинг сўрилиши жараёни бузилади, бу уни гипоглисемик комадан ажратиб туради.
Гипергликемик команинг ривожланишига ёрдам берадиган сабаблар: танадаги яллиғланиш жараёнларининг мавжудлиги ва вирусли касалликлар, доимий дозада инсулин билан кўп миқдордаги ширинликларни истеъмол қилиш, ошқозон ости безида инсулин ишлаб чиқаришга ёрдам берадиган стимуляторларнинг самарасиз ишлаши ва инсулин билан даволаш жадвали кузатилмайди.
Гипергликемик комада бир нечта вариант мавжуд. Биринчидан, бу гиперкетонемик асидотик кома, бу ацидознинг пайдо бўлиши билан бирга келади. Иккинчидан, бу юқори сийдик чиқиши ва тузларнинг йўқолиши мавжудлигида мия ҳужайраларида намланиш, қон таъминоти ва катионларнинг шаклланиши жараёнларининг кескин бузилиши билан ажралиб турадиган гиперосмоляр кома. Учинчидан, бу оғир инфекциялар, буйрак ва жигар функцияларининг етарли емаслиги, шунингдек, бигуанидларни истеъмол қилгандан кейин ҳосил бўлган гиперлактацемик кома. Буларнинг барчаси лактат тизими ва пируватнинг бузилишини, гликолизнинг шаклланишини ва кучли метаболик ацидозни ва мия ярим кортексига зарар етказилишини келтириб чиқаради.
Гипергликемик команинг сабаблари
Кўпинча гипергликемик кома 1-турдаги диабетга чалинган беморларда ривожланади. Камдан кам ҳолларда 2-тоифа касалликнинг асоратлари учрайди.
Қон глюкозасининг сезиларли даражада кўпайиши қуйидаги омиллар билан қўзғатилади:
• ташхисланмаган диабет ёки касалликнинг яширин шакли,
• ўз-ўзини даволаш
• 1-тоифа диабет учун инсулин терапиясини рад етиш,
• дозани етарли емаслиги, гормонларни қабул қилиш орасидаги интервалларни кўпайиши,
• ошқозон ости бези томонидан инсулин синтезини рағбатлантирадиган самарасиз воситаларни қабул қилиш,
• носоғлом парҳез: кўп парҳезлар ёки кўп миқдорда шакар ўз ичига олган овқатлар,
• инсулин чиқарилишини тезлаштирадиган баъзи дорилар гуруҳларини қабул қилиш: преднизон ёки диуретиклар.
Гипергликемик команинг кўрсатилган сабаблари боғлиқ. Aгар сиз уларни назорат остига олсангиз, асоратнинг олдини олиш мумкин.
Қандли диабетнинг 2-турида кўпинча ошқозон ости безининг нотўғри ишлаши туфайли инқироз юзага келади. Натижада қонда инсулин даражаси пасаяди, бу глюкоза тўпланишига олиб келади.
Гипергликемик кома белгилари
Гипергликемик команинг симптоматик намоён бўлиши танани асосан марказий асаб тизимининг кетонлар билан заҳарланиши, сувсизланиш ва кислота ва гидроксиди мувозанатнинг ацидозга ўтиши билан боғлиқ. Қоида тариқасида, токсик белгилар аста-секин ривожланади ва гипергликемик комадан олдин презоматоз ҳолат кузатилади. Баъзида сувсизланиш аломатлари кун давомида кучаяди, қаттиқ ташналик, полиурия, ишлашнинг пасайиши ва тана вазнининг пасайиши, заифлик билан анорексия. Келажакда асабийлашиш ва кетознинг асабийлашиш, қорин оғриғи, қусиш, тез-тез ич кетиши ва иштаҳани йўқотиш кўринишлари қўшилади, шунингдек, турли даражадаги онг бузилади.
Текширувда гиповолемия ва сувсизланишнинг барча белгилари қайд етилган. Бу қуруқ тери ва шиллиқ пардалар, кўз ва терининг тургорининг пасайиши, артериал гипотензия ва тахикардия. Бундан ташқари, гипергликемик кома билан оғриган беморларда мушакларнинг оҳанглари пасаяди, беморлар нафас олаётганда ацетон ҳидини ёки чириган олма ҳидини ҳидлайдилар. Кучли ацидоз фонида Куссмаулнинг нафас олиш тез-тез, чуқур ва шовқин шаклида ешитилади.
Гипергликемик кома билан оғриган беморларнинг деярли ярмида псевдоперитонитнинг барча белгилари мавжуд: қорин бўшлиғи деворларининг кескин ва оғриқли ҳолати, қорин оғриғи ва перисталтиканинг пасайиши. Қорин бўшлиғини текшириш пайтида баъзида гипокалиемия белгиси сифатида ўткир ошқозон парези ташхис қилинади. Ўткир сохта қориннинг белгилари кетон таналарининг ошқозон ва ичак йўлларига таъсири натижасида, шунингдек, қорин бўшлиғининг сувсизланиши натижасида ҳосил бўлади.
Гипергликемик команинг бундай белгиси, чунки даволаш бошланганидан кейин гипокалиемия ривожланади. Шу билан бирга, беморларда юрак ритми бузилади, мушакларнинг крамплари ва перисталтиканинг парези пайдо бўлади. Бундан ташқари, ҳароратнинг кўтарилиши ёки пасайиши билан тўлқинга ўхшаш ҳарорат ўзгариши мавжуд, бу инфекциянинг сабаби бўлиши мумкин.
Ескирган онг белгилари ҳам аста-секин ривожланади. Aввалига уйқучан ҳолат ва ўзига хос бир бемаънилик пайдо бўлади, кейин бемаънилик қайд етилади ва гипергликемик кома пайдо бўлади, бу барча рефлексларнинг пасайиши ёки йўқолиши билан тавсифланади, келажакда бу сиқилиш ва олигоанурияга олиб келади. Сийдик синовларида, шакарнинг муҳим миқдори кетон таналарининг пайдо бўлиши билан аниқланади.
Гипергликемик кома (гиперосмолар) - бу сувсизланиш ва гиповолемия билан глюкоза миқдорининг кўпайиши натижасида қоннинг осмолаллиги кучаядиган ҳолат. Ушбу гипергликемик кома кетоацидоздан келиб чиқмайди, балки ҳужайра даражасида сувсизланиш ва гипергликемия натижасида пайдо бўладиган ҳужайрадан ташқари гиперосмолария мавжудлиги туфайли юзага келади. Болаларда бу деярли юз бермайди.
Қоида тариқасида, гипергликемик команинг (гиперосмоляр) ривожланиши қуйидагиларга таъсир қилади: углеводларга бой озиқ-овқатларни кўп истеъмол қилиш, турли қон айланиш тизимининг бузилиши, масалан, коронар ва мия, мия операциялари, инфекциялар, шикастланишлар, сувсизланиш ва бошқалар. Бундай гипергликемик кома икки ҳафта ичида ривожланиши мумкин.
Гипергликемик команинг (гиперосмолар) аломатлари аста-секин бошланиши билан тавсифланади ва кейинчалик гиповолемик шокни келтириб чиқариши мумкин. Беморларда қуруқ тери, тургорнинг пасайиши, тез нафас олиш, юқори қон босими ва ҳарорат, юмшоқ кўзойнаклар, мушакларнинг кучланиши, епилептиформ крамплар, олигурия, патологик Бабинский рефлексли гемипарез ва менингеал етиологиясининг аломатлари бор. Aсетоннинг ҳиди аниқланмаган ва Куссмаул аломати кузатилмайди.
Бундан ташқари, гипергликемик команинг бу тури юқори сувсизланиш, осмолярите ва гликемия билан тавсифланади. Ушбу турдаги гипергликемик комага чанқоқлик, полиурия ва полидипсия белгилари ҳам хосдир. Aммо азотемия билан олигурия кетоасидоздан фарқли ўлароқ анча тез ривожланади. Келажакда бола астеник ҳолга келади, уйқуга кетади, галлюцинациялар пайдо бўлади. Касалхонага ётқизиш пайтида баъзи беморларда иситма ва шок мавжуд.
Бундан ташқари, чуқур нöропсикиятрик касалликнинг аломатлари жуда ерта пайдо бўлади, бу еса нотўғри ташхис қўйишга олиб келиши мумкин. Барча соқчилик, менингизм, патологик рефлекслар кўринишидаги барча неврологик белгилар бир неча соат оралиғида тезда ўзгариши мумкин.
Гипергликемик кома (сутли ацидемия) ўпка, буйрак, жигар, юрак ва сурункали алкоголизм билан бирга келадиган кекса беморларга хосдир.
Гипергликемик команинг бир нечта турлари мавжуд (лактик ацидемия), яъни биринчи тур тўқима гипоксияси туфайли ривожланади. Иккинчиси органлар ва тизимларнинг патологияси билан тавсифланади. Учинчи турга дорилар ва токсинлар таъсир қилади. Тўртинчи турдаги гипергликемик команинг шаклланишида генетик даражадаги бузилишлар иштирок етади.
Гипергликемик команинг белгилари сут кислотаси бўлган беморнинг тана тўқималарида пайдо бўлиши билан боғлиқ. Қоида тариқасида, аломатлар С.С.Н.
Хавф гуруҳи
Баъзи беморлар асоратларга мойил. Бунинг сабаблари орасида диабетга боғлиқ бўлмаган ташқи ёки ички омиллар мавжуд.
Бронхлар ва ўпканинг яллиғланиш ёки вирусли касалликларидан азият чекадиган беморлар мураккаблашади. Ушбу касалликлар метаболизмга ва диабет касаллиги танасининг умумий фаолиятига салбий таъсир қилади. Яқинда жароҳатлар олган ёки жарроҳлик даволашда бўлган одамларда заифлашган физиологик ҳолат қайд етилади.
Диабетик кома ривожланиш еҳтимоли ҳомиладорлик пайтида ва туғиш пайтида ҳомиладор аёлларда юқори. Бу, айниқса, агар аёл яширин диабет касаллигидан азият чекса, бу кўпинча содир бўлади.
Диабетик инқироз хавфи чекувчиларда, спиртли ичимликларни истеъмол қиладиган ва диетани бузадиган беморларда кўпаяди. Кўпинча кома глюкоза даражаси 13 ммол / Л бўлган болаларда учрайди. Кўпинча болалар ота-оналаридан ширинликлар ва бошқа зарарли маҳсулотларни яширинча ейишади.
Ушбу асорат яқинда диабет билан касалланган беморларда пайдо бўлиши мумкин. Баъзида улар билмасдан диетани бузадилар ёки дори-дармонларни қабул қилмайдилар.
Олдини олиш
Гипергликемик команинг олдини олиш учун:
• инсулиннинг белгиланган дозасини кузатинг ва уни қабул қилиш оралиғини сақланг;
• муддати ўтган дори воситасини ишлатманг,
• парҳезга риоя қилиш: фақат рухсат етилган овқатни меъёрида истеъмол қилинг,
• стрессдан сақланинг
• чекиш ва алкоголдан воз кечиш,
• қонингиздаги инсулин ва глюкоза даражасини мунтазам текшириб туринг.
Гипергликемик комада бўлган бемор реабилитация курсидан ўтиши керак. Бунинг учун тўғри овқатланиш, ўртача фаол ва соғлом турмуш тарзи талаб етилади. Қандли диабет билан касалланганлар комада бўлган витаминлар ва минералларнинг етишмаслигини қоплашлари керак.
Aсосий сабаблар
Тўғри ёрдам бериш учун сиз команинг турини тўғри аниқлашингиз керак. Даволаш усули бунга боғлиқ. Aгар хато бўлса, беморнинг ҳолати сезиларли даражада ёмонлашади ва ўлим хавфи ортади. Гипогликемик команинг асосий сабаблари:
• диабетга чалинган одамда команинг олдини олиш усуллари тўғрисида маълумот етишмаслиги,
• спиртли ичимликларни истеъмол қилиш
• нотўғри инсулин дозасини хато ёки билмаслик билан киритиш, инъекциядан кейин овқат етишмаслиги,
• инсулин синтезини рағбатлантирадиган таблетка препаратларининг ортиқча дозалари
Вақт етишмаётган ёки инсулин қабул қилмаслик гипергликемик комага сабаб бўлиши мумкин.
Гипергликемик кома қуйидаги сабабларга кўра юзага келади:
• ўз вақтида диабетнинг ташхиси йўқлиги,
• ўз вақтида инсулин инъекцияси ёки ўтказиб юбориш,
• инсулин дозасини ҳисоблашда хато,
• инсулин препарати турининг ўзгариши,
• диабет касаллигида овқатланишни еътиборсиз қолдириш
• қўшма касалликлар, диабет фонида жарроҳлик,
• стресс
Таркиблар жадвалига қайтиш
Патологиянинг белгилари
Диябетик команинг хавфи миянинг мағлубияти ва ўлим еҳтимоллиги юқори бўлишида ётади. Бир патологиядан бошқасида нафақат сабаблар, балки характерли аломатлар ҳам фарқ қилади, гарчи оғир ҳолатларда кома турига қарамасдан нафас қисилиши ва юрак уриши секинлашади. Гипогликемия аломатларини шакар миқдорининг кўпайиши белгиларидан ажратиш қийин емас. Ушбу ҳолатлар белгиларидаги фарқни қиёсий жадвал аниқ кўрсатиб турибди: