Аҳоли сони ва такрор барпо бўлиши

 
15.6
- jadval 
Tug‗ilishning yig‗indi koeffitsienti,

---

290 
(bitta ayolga to„g„ri keladigan bolalar soni) 
Yillar
Jami aholi
Shahar aholisi
Qishloq aholisi
2007 
2.554 
2.223 
2.744 
2008 
2.637 
2.212 
3.107 
2009 
2.530 
2.188 
2.903 
2010 
2.342 
2.081 
2.619 
2011 
2.236 
1.991 
2.495 
2012 
2.193 
1.982 
2.413 
2013 
2.350 
2.130 
2.575 
2014 
2.457 
2.236 
2.679 
2015 
2.491 
2.230 
2.749 
Manba: *www. stat.uz. Jadval ilmiy manbalardan va statistik to‗plamlarda chop etilgan 
ma‘lumotlar asosida tuzilgan. 
Tug‗ilish koeffitsienti 2016 yilga nisbatan 2017 yilda Surxondaryo 
viloyatida o‗sgan (25,7 promilledan 25,9 promillega) bo‗lib, sezilarli darajada 
kamayish esa Qoraqalpog‗iston Respublikasida (21,9 promilledan 20,7 
promillega), Farg‗ona (22,2 promilledan 21,0 promillega), Toshkent (20,3 
promilledan 19,2 promillega), Xorazm (22,2 promilledan 21,0 promillega), Buxoro 
(20,9 promilledan 20,0 promillega) va Jizzax (24,5 promilledan 23,6 promillega) 
viloyatida kuzatildi.
2017 yilda jami 715,5 ming nafar bola tug‗ilganligi qayd etilgan bo‗lib, 
shundan onasining yoshi bo‗yicha tug‗ilganlarning 280,8 ming nafari (jami 
tug‗ilganlarga nisbatan 39,2%) 20-24 yoshlardagi ayollar, 248,1 ming nafari 
(34,7%) 25-29 yoshdagi, 122,3 ming nafari (17,1%) 30-34 yoshlardagi ayollar 
hissasiga to‗g‗ri kelgan.
Tug‗ilish darajasining kamayib borganligi oilada 
beshinchi va undan keyingi (oltinchi, ettinchi, sakkizinchi va h.k.) tug‗ilayotgan 
bolalar salmog‗ining qisqarib borishida ham kuzatiladi. Ular 1970-yilda jami 
tug‗ilgan bolalarning 43,1 foizini tashkil etgan bo‗lsa, 1990-yilda 14,3 foizini 
tashkil etdi yoki uch martaga qisqardi. Umuman 1950-1990 yillarda O‗zbekiston 
aholisi 6 mln 264 ming kishidan 20 mln 322 ming kishiga etdi.
O‗zbekistonda mustaqillik davrining birinchi bosqichida tug‗ilish 
darajasining 1970-yillarda boshlangan kamayish jarayoni tezlashdi. Tug‗ilish 
darajasining kamayishi, yuqorida qayd etilganidek, O‗zbekistonda ro‘y bergan 
ijtimoiy-iqtisodiy o‗zgarishlar bilan bog‗liqdir. Tug‗ilishning yig‗indi koeffitsienti 

---

291 
bo‗yicha, 1990-yillarga qadar O‗zbekiston dunyodagi tug‗ilish darajasi yuqori 
bo‗lgan davlatlar guruhiga kirar edi. Bu ko‗rsatkich 1990-1991 yillardan boshlab 
kamaya borib, hozirgi davrda esa 2,36 ni (2017 y.) tashkil etgan (shaharda – 2,10, 
qishloqda – 2,65). Demak, O‗zbekiston bugungi kunda dunyodagi tug‗ilish darajasi 
o‗rtacha bo‗lgan davlatlar qatoridan o‗rin olgan. 1991-2017 yillar davomida, 
umuman bu jarayon yani tug‗ilisning keskin kamayganligi O‗zbekistonning 
hamma hududlarida kuzatilmoqda. Respublikada tug‗ilish darajasidagi shahar va 
qishloq hududlarida qadimdan mavjud bo‗lib kelgan farqi, keyingi yillarda qishloq 
aholisida tug‗ilishning tez sur‘at bilan kamayish hisobiga sezilarli darajada 
qisqargan.
Respublika demografik vaziyatida aholi o‗limi muhim jarayonlardan biri 
bo‗lib, aholining o‗lim ko‗rsatkichi har ming kishiga 1990-yilda 6,1 promille 
bo‗lgan bo‗lsa, 2017 yilda 5,1 promillega teng bo‗ldi. Mamlakat ijtimoiy-iqtisodiy 
sohalaridagi eng katta yutug‗i bu aholining barcha qatlamida o‗lim darajasining 
kamayishiga yerishganligidir. 
2017 yilda 161,5 ming o‗lim qayd etilgan bo‗lib, mos ravishda 1000 aholiga 
nisbatan o‗lim koeffitsienti 5,0 promilleni tashkil etib, 2016 yilning mos davriga 
nisbatan 0,1 promillega oshdi (2016 yilda 4,9 promille bo‗lgan). O‗lim 
koeffitsienti 2016 yilga nisbatan 2017 yilda sezilarli darajada o‗sishi Andijon (5,1 
promilledan 5,4 promillega), Jizzax (4,2 promilledan 4,4 promillega), Qashqadaryo 
(4,1 promilledan 4,3 promillega), Namangan (4,7 promilledan 4,9 promillega), 
Surxondaryo (4,3 promilledan 4,5 promillega) va Farg‗ona (4,8 promilledan 5,0 
promillega) viloyatlarida kuzatildi.