Аҳоли сони ва такрор барпо бўлиши

Doimiy aholi
– ma‘lum aholi maskani yoki hududda ushbu vaqtda doimiy 
yashovchi asosiy aholini ifodalovchi insonlar yig‗indisidir. Doimiy aholini 
ifodalovchi mezon vaqtlar davomida o‗zgargan va davlatlar bo‗yicha farq qiladi. 
Masalan, O‗zbekistonda 1979 yilda o‗tkazilgan aholi ro‗yxatida aholi ro‗yxati 
o‗tkazilgan 16 yanvar kech soat 12 dan 17 yanvar kech soat 12 ga qadar ushbu 
hududda doimiy yashovchi aholi hamda 6 oy muddatga ushbu hududdan vaqtincha 
ketganlar hamda 6 oy muddatga mazkur hududga kelganlar doimiy aholi tarkibiga 
kiritilgan.
1
Буриева М.Р. Ўзбекистонда оила демографияси. - Тошкент, 1997 й., 133-139 бетлар. 
2
Демографический энциклопедический словарь.- М., 1985, стр.182. 

---

35 
Mavjud (nalichnoe) aholi 
– aholi ro‗yxati, ya‘ni aholini hisobga olish 
davrida ushbu aholi maskani yoki hududida bo‗lgan barcha insonlar yig‗indisidir. 
Mavjud aholida uning faqat jismoniy mavjudligi emas, balki shu hududda (ishda, 
mehmonda, o‗qishda) bo‗lgan aholi ham kiritiladi.
Yuridik aholi
-ushbu aholi maskanida maxsus ro‗yxatdan o‗tgan kishilar 
yig‗indisidir. Yuridik aholini ifodalovchi asosiy mezon uning shu hududda 
yashashini ifodalofchi, ma‘muriy qayd etilgan xujjatdir. Aholini ro‗yxatga olish 
jarayonida doimiy va mavjud aholi kategoriyalari hisobga olinadi. Shuningdek, 
aholi ro‗yxati davomida har bir aholi yashash joylaridagi doimiy aholi, vaqtincha 
ketganlar va vaqtincha kelganlar hisobga olinadi. Doimiy yashovchi va vaqtincha 
ketganlar yig‗indisi doimiy aholini, doimiy yashovchi aholi va vaqtincha kelganlar 
yig‗indisi mavjud aholini ifodalaydi.
Umuman doimiy va mavjud aholi sonida katta farq bo‗lmaydi. Ushbu farq 
aholi maskanlarining ijtimoiy-iqtisodiy faoliyatlari bilan bog‗liq. Aksariyat 
hollarda yirik shaharlarda, aholining dam olish hududlarida mavjud aholi soni 
doimiy aholi sonidan ko‗proq bo‗ladi. Ba‘zi qishloq hududlarida esa aksincha, 
doimiy aholi soni mavjud aholi sonidan yuqoridir. Masalan, O‗zbekiston 
shaharlarida istiqomat etayotgan doimiy aholi soni 2003 yili 9340,7 ming kishini, 
mavjud aholi soni esa 9410,7 ming kishini tashkil etgan.