Аҳоли сони ва такрор барпо бўлиши


-jadval  Dunyo aholisining ko‘payishi (mln.kishi hisobida)*



Download 5,3 Mb.
Pdf ko'rish
bet32/208
Sana30.12.2021
Hajmi5,3 Mb.
#87197
1   ...   28   29   30   31   32   33   34   35   ...   208
Bog'liq
Aholi geografiyasi

3.1-jadval 
Dunyo aholisining ko‘payishi (mln.kishi hisobida)* 
Sana, yillar 
Dunyo aholisi 
Sana 
Dunyo aholisi 
Milodning boshi 
252 
1920 
1811 


 
55 
400 
205 
1930 
2070 
800 
224 
1940 
2295 
1000 
305 
1950 
2527 
1200 
400 
1960 
3060 
1500 
440 
1970 
3727 
1600 
578 
1980 
4430 
1700 
680 
1993 
5510 
1750 
728 
2000 
6000 
1800 
954 
2005 
6464 
1850 
1248 
2015 
7336
 
1900 
1630 
2025** 
8563
 
1910 
1755 
2050 
9846
 
*Алисов Н.В., Хорев Б.С. Экологическая и социалная география мира. – М., 2000. – С.92; Демографический 
энциклопедический словарь. – М., 1985. – С.72; Народонаселение мира 1998. Фонд ООН в области 
Народонаселения.
 Population Refyerence Bureau. 2005, 2015, 2017. World Population Data Sheet.  
** BMT prognozi.  
 
 
XII-XV asrlarda dunyo aholisining ma’lum qismi yuz bergan katta urushlar 
tufayli  qirilib  ketdi.  Ayniqsa,  bu  urushlardan  Sharqiy  va  Janubi-Sharqiy  Yevropa 
mamlakatlari aholisi katta talafot ko‘rdi. Urushlar nafaqat aholining bevosita qirilib 
kyetishiga,  balki,  xo‘jaliklarni,  ishlab  chiqarishni  izdan  chiqarish  hisobiga  sodir 
bo‘lgan ocharchilik sababli hayotdan bevaqt ko‘z yumushlariga olib kelgan. Agar 
dastlabki  500  yilda  (1000-1500  yillar)  yer  yuzi  aholisi  135  millionga  ko‘paygan 
bo‘lsa, 1500-1750 yillarda yoki 250 yilda esa bu ko‘rsatkich 288 millionni tashkil 
qildi,  ya’ni  aholining  o‘sishi  2  marta  tezlashdi.  XVIII  asrning  ikkinchi  yarmidan 
boshlab  aholining  o‘sishi  yanada  tezlashdi.  Dunyo  aholisining  1000  yildan  2005 
yilgacha  bo‘lgan  o‘sishiga  nazar  tashlasak,  aholi  eng  tez  ko‘paygan  davr  XX 
asrdir. 1900-1950 yillarda yer shari aholisi har yili o‘rtacha 0,90 % dan ko‘paygan 
bo‘lsa,  1950-2000  yillarda  bu  ko‘rsatgich  1,75  %  ga  etdi.  XXI  asrning  dastlabki 
yillarida esa dunyo aholisi sonining ko‘payish sur’ati birmuncha sustlashdi. 2000 – 
2009  yillarda  dunyo  aholisining  o‘rtacha  yillik  ko‘rsatkichi  1,42  %  tashkil 
etmoqda. Hozirgi davrda (2018 y.) yer sharida 7,5 milliarddan ortiq kishi istiqomat 
qilishmoqda. 
Aholi  sonining  ko‘payib  borishida  dunyo  hududlari  bo‘yicha  keskin 
tafovutlar  mavjuddir.  Natijada,  XX  asrning  ikkinchi  yarmi  va  XXI  asr  boshlariga 
kelib,  sayyoramizda  hududiy  xususiyatlarga  ega  bo‘lgan  demografik  muammolar 


 
56 
vujudga keldi. Ba’zi davlatlarda moddiy boyliklar ishlab chiqarishga nisbatan aholi 
soni  juda  tez  ko‘payib  borib,  “aholi  ko‘payishi”  muammosini  yuzaga  keltirgan 
bo‘lsa,  ba’zi  hududlarda  esa  aholi  tug‘ilishining  keskin  qisqarishi,  ya’ni 
demografik  mezondan  kamayib  kyetishi  oqibatida,  “demografig  qarish” 
muammosi kuzatilmoqda. “Aholi ko‘payishi” muammolari asosan rivojlanayotgan 
davlatlarda  kuzatiladi,  dunyo  aholisining  ko‘payishi  ham  deyarli  ushbu  davlatlar 
bilan bog‘liqdir. 
1967-yilda  esa  yer  shari  aholisi  65  millionga  oshdi.  Undan  56  millioni 
rivojlanayotgan  davlatlar  aholisining  ko‘payishi  hisobiga  ro‘y  byerdi.  Dunyo 
aholisining  bunday  tez  ko‘payishini  olimlar  “demografik  portlash”,  deb 
izohladilar.  Rivojlanayotgan  davlatlarda  XX  asrning  ikkinchi  yarmida  aholi 
sonining  ana  shunday  tez  sur’at  bilan  o‘sishi,  asosan,  uchta  demografik  omilga 
bog‘liq  bo‘lgan.  Ulardan  birinchisi  –  tug‘ilishning  yuqori  darajada  saqlanib 
qolayotganligi.  Ikkinchisi  o‘limning  pasayganligi  va  aholi  umr  ko‘rish 
davomiyligining uzayganligidir. 
Rivojlanayotgan  davlatlarda  bir  tomondan,  feodal  va  ibtidoiy  jamiyat 
munosabatlarining  saqlanib  qolishi,  ikkinchi  tomondan,  mustamlaka  tuzumining 
uzoq  xukm  surishi  ularning  dunyodagi  iqtisodiy  jihatdan  rivojlanmagan  agrar 
regionlar  sifatida  saqlanib  qolishiga  sabab  bo‘ldi,  natijada,  sanoat  rivojlanmadi. 
Aholining  asosiy  qismi  qishloqlarda  istiqomat  etib  kelgan.  Qishloq  turmush  tarzi 
esa,  tug‘ilishning  yuqori  bo‘lishiga  olib  keluvchi  asosiy  omillardan  hisoblanadi. 
Undan  tashqari  ayollarning  ijtimoiy  tengsizligi,  aholining  savodlilik  darajasining 
nihoyatda  pastligi,  qator  musulmon  davlatlarida  ko‘pbolalikni  qo‘llab  – 
quvvatlovchi  an’analarning  mavjudligi,  homiladorlikni  oldini  oluvchi  vositalarni 
va  ular  haqidagi  tushunchalarning  keng  tarqalmaganligi  kabi  omillar  ham 
rivojlanayotgan davlatlarda aholi tug‘ilishining yuqori bo‘lishiga olib kelgan. 

Download 5,3 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   28   29   30   31   32   33   34   35   ...   208




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish