Аҳоли даромадлари ва давлатнинг ижтимоий сиёсати режа

дицел коэффициенти бўлиб, бу кўрсаткич 10% энг юқори таъминланган ахоли ўртача 
даромадлари ва 10 % энг кам таъминланган аҳол ўртача даромади ўртасидаги нисбатни 
ифодалайди. Солиштирилаётган аҳоли қатламлари орасидаги фарқ 13-15 мартадан ошиқ 
бўлмаслиги талаб этилади. Ўзбекистонда бу фарқ турли йилларда 7,9 дан 11,5 гача бўлиб, 
у меъёрдан чиқиб кетмаган. 2012 йил бу кўрсаткич 8,0 ни ташкил этди. 
2
Масалан АҚШ 
ва Англияда бу нисбат 13:1 га, Швецияда эса 5,5:1 га тенг. 
Ялпи даромаднинг ахоли гуруҳлари ўртасида тақсимланишини характерлаш учун ахоли 
даромадлари тенгсизлиги индекси (Джинни коэффиценти)
3
кўрсаткичидан 
фойдаланилди. Бу кўрсаткич қанчалик катта бўлса (яъни 1,0 га яқинлашса) тенгсизлик 
1
Журнал Вопросы экономики М. 2003 г. №3 стр. 46 
2
М.Лоренц. АҚШ Иқтисодчиси 
2
Ислом Каримов. “Бош мақсадимиз – кенг кўламли ислоҳотлар ва модернизация йўлини қатъият билан давом 
эттириш”. “O’zbekiston ovozi” газетаси, 2013 йил 19 январь. 
3
Коррадо Джинни (1889-1965) Италия иқтисодчиси ва статисти.
Д
аромад
ҳисса
си,
%

---

7 
шунча кучли бўлади. Жамият аъзолари даромадлари тенглашиб борганда бу кўрсаткич 0
(ноль)га интилади. 
Республикамизда ижтимоий ночор ва кам таъминланган ахоли қатламларига устивор 
ёрдам сиёсати туфайли ахоли даромадлари орасидаги тафовут даражасини бирмунча 
юмшатишга олиб келди. Жинни коэфиценти (жамиятнинг даромад бўйича табақаланиши 
кўрсаткичи) 1991-1997 йилларда 0,261 дан 0,421 га кўтарилиб, 2003 йилда 0,387 гача
тушди. У 2010 йил 0,3 ни ташкил этди.
Умумий даромадларнинг табақаланиши алоҳида тармоқлар ва фаолият соҳаларида 
иш ҳақи даражасидаги фарқнинг ортиши билан бирга боради. Миллий иқтисодиётда 
ўртача иш ҳақининг тармоқлар, корхоналар ва ишловчилар категорияси бўйича маълум 
тенгсизлиги мавжуд. 
Даромадлар тенгсизлигининг асосий сабаби, бозор иқтисодиётининг хусусиятидан 
келиб чиқади. Республикамизда ҳам бозор иқтисодиётига ўтиш даромадлар тенгсизлиги 
масаласини маълум даражада кескинлаштиради. Даромадларнинг табақаланиши энг 
аввало мулкий табақаланишдан келиб чиқади. 
Бозор иқтисодиёти шароитида даромадлар тенгсизлигини келтириб чиқарувчи умумий 
омиллар мавжуд бўлиб, уларнинг энг асосийлари: 
- одамларнинг умумий – жисмоний, ақлий лаёқатидаги фарқлар; 
- ижтимоий жиҳатдан ўз қобилиятини ишга сола билиш имконияти; 
- таълим, билим даражаси ва малакавий тайёргарлик даражасидаги фарқлар; 
- тадбиркорлик маҳорати ва таҳликага тайёрлик даражасидаги фарқлар; 
- ишлаб чиқарувчиларнинг бозорда нархларни ўрнатишига лаёқатлилиги; 
- омад, бошқалар билан тил топа билиши. 
Бундай ҳолатда давлат даромадларни қайта тақсимлаш орқали даромадлар тенгсизлигини 
камайтириши ва жамият барча аъзолари учун қулай моддий ҳаёт шароитини яратишга 
интилмоғи зарур. 
Бунга давлатнинг ижтимоий сиёсати орқали эришиш мумкин.