Таҳлилий геометрияда нисбий эгриликни 1/а – 1/RT айирма орқали ифодаланади. Бундан 1/а – 1/RT = 1/аэ - 1/∞ шарт келиб чиқади. Ушбу ифодадан эса ернинг эквивалент радиусини хисоблаш формуласини келтириб чиқарамиз 1933 йилда Скиллинг, Берроуз ва Феррел Ернинг эквивален радиуси тенгламасини таклиф этдилар:
Нормал тропосфера рефракцияси шароитида аэ=8500 км
Узоқ тропосфера тарқалиши ходисасини тушунтиринг.
ТУТ ни механизми, бу тропосферани диэлектрик сингдирувчанлигининг кучсиз ножинсликларидаги радио тўлқинларинисочилиш натижасидир. Механизм хусусиятлари қуйидагилар, ТУТ нифақат радио алоқа тизимлари учун қўлланилади. Тропосфера линияларирадиорелели принцип бўйича қурилади, лекин тўғридан-тўғри кўринишлиРРЛ дан фарқли тропосфера радиорелели линияларида (ТРРЛ) қабул қилишпунктлари доим чуқур соя зонасида жойлаштирилади. Қўшни РРС ларорасидаги интерваллар узунлиги ҳар хил холатларда 150...1000 км ниташкил қилади. Ҳозирги пайтга келиб бутун дунёдаги ТРРЛ тармоғинингузунлиги таҳминан 100 000 км ни ташкил қилади. Оддий тўғридан-тўғрикўринишли интервалли РРЛ га нисбатан ТРРЛ ни асосан бориш қийинбўлган чўл, шимол ва тоғли ҳудудларда қўлланилади, у ерда уларниқурилиши ва эксплуатация қилиниши қулайдир. Ионосфера ва унинг хусусиятлари.
Ер ситридан 60 км ва ундан ортиқ баландликда жойлашган ҳаво қатлами ионлашган ҳолатда бўлади.
Ионосфера деб, ташқи нурланиш таъсирида алоҳида “+” ва “-” электр зарядларига эга бўлган муҳитга айтилади.
Ионосферада радиотўлқинларнинг тарқалишига кичик масса ва инерцияга эга бўлган эркин электронлар кўпроқ таъсир кўрсатади. Ионосфера плазмасининг асосий параметрлари қуйидагилар: электронлар концентрацияси (зичлиги) Ne (1/м3) ва оғир заррачалардан (мусбат ионлар, нейтрал молекулалар ва атомлардан) иборат электронларнинг самарали ўзаро тўқнашиш частоталари γсам (1/s).
Ҳар бир ионосфера қатлами ўзининг критик частотасига эга.
Критик частота деб, радиотўлқиннинг ионосфера қатламига вертикал тушиши натижасида ундан қайтиши мумкин бўлган энг максимал частотасига айтилади.
Агар радиотўлқин частотаси λи >λкр бўлса, тўлқин бу қатламда ўтиб кетади.
Қисқа тўлқинларнинг тарқалиш хусусиятлари.
Қисқа тўлқинларни тарқалишининг асосий механизми. Қисқа
тўлқинлар диапазонига (декаметрли тўлқинлар) тўлқин узунлиги 10 м дан 100 м гача бўлган радио тўлқинлар киради. Ер тўлқини сифатида
тарқаладиган қисқароқ бўлган тўлқинлардан фарқли равишда, декаметрли тўлқинлар асосан ионосферадан аксланиш йўли билан тарқалади. Қисқа тўлқинлар диапазонида ер тўлқинининг таъсир қилиш радиуси солиштирилса унча катта бўлмайди ва одатдаги қувватли узатгичларда қўлланилганда тарқалиш радиуси бир неча ўн километрдан ошмайди. Бу Ерни ярим ўтказгичли сиртидаги йўқотишлар ва Ер бўйлаб дифракция жараёнидаги катта йўқотишлар билан боғлиқ.