2.3 Anorzorlarda mineral o‘g‘itlarni qo‘llash muddatlari va meyyorlari Zn ahamiyati va mikroelementlar bilan yaproqdan oziqlantirish
samaradorligi. N tashqari, Zn anor daraxtlari uchun eng ko‘p cheklangan mikro
oziqaviy moddalar. Anorda topilgan kamchiliklardan biri Zn dir bunda barglar
noodatiy sarg‘ayib ko‘rinadi. Bu mavsumda yoki bahorda va yozning boshlarida
barglari Zn qo‘llanilishi yordamida tuzatiladi.Meva to‘plamidan keyin bahorda Zn qo‘llanilishi tavsiya yetiladi. Zn, Mn, B va Cu barglar orqali sepilishi tuproqdan foydalanishga nisbatan ko‘proq foydali, tejamkor va oziq-ovqat mahsulotlarini yetkazib berishning tezroq usuli hisoblanadi. Fe yetishmovchiligini tuzatish.Tarkibida Fe moddasi bo‘lgan o‘g‘itlar aralashmasi yuqori samara bermaydi. Bunda tavsiya yetiladi: Fe-EDDHA (etilendiamin-di-2-gidroksifenil asetata jeleza) pH oralig‘ida 4 dan 9,0 gacha samarali foydali ishlov berish samarasizligi, barg va meva qo’yishi xavfi tufayli mevali daraxtlar uchun barg orqali qo‘llanilishi tavsiya etilmaydi. Tarkibida Fe bo‘lgan organik birikmalarning tuproqdan qo‘llanilishi mevali daraxtlarga Fe ni yetkazib berishning eng ishonchli strategiyasidir.
Fertigatsiyalash (sug‘orish tizimi orqali oziqlantirish) yoki Fertirrigatsiya
yoki Nutrigasialash yoki Fertifikatsiyalashni afzalliklari:
Ko‘p mamlakatlarda keng tarqalgan amaliyot sug‘orish tizimi orqali
oziqlarni yetkazib berishdir. Zamonaviy sug‘orish tizimlari (mini-sprinkler va tomchilatgıchlar) orqali ozuqa moddalarini qo‘llash fertigatsiya yoki fertirrigatsiya yoki nutrigaеsiya deb ataladi. Suyuq suvвa eruvchan o‘g‘itlar qo‘shilishi suv va o‘simliklarning ozuqaviy moddalarini qo‘llash bilan integrasiyalashuv va moslashtirishga yordam beradi. Fertifikatsiyani qo‘llash ildiz atrofiga o‘simliklarning talablarini qondirish uchun turli xil o‘sish bosqichlarida etarli miqdorda oziq moddalari va suv bilan ta’minlanishi mumkin. Ko‘p o‘simlik ozuqa moddasi sug‘orish tizimlari orqali eruvchan turdagi
o‘g‘itlar, masalan, ammiakli selitra, kaliy nitrat va monoammoniy fosfat (MA P)
va boshqalar. Fertigatsiya ishlatiladigan purkagichning ko‘p turlari mavjud. Eng keng tarqalgan va qulay turi bu Venturi turi hisoblanadi (2.9.12-rasm)O‘g‘itlash purkagich uskunasi: Venturi o‘g‘itlash injektori (purkagich)ining
ishlash ta’moyillari tuproqni sug‘orish tizimining xavfsiz va samarasiz ishlashini
ta’minlash uchun quyidagi talablar e’tiborga olinishi kerak:
• Tizim yopilganda o‘g‘itlarni quduqqa yoki suv manbalariga suv orqali
orqaga harakatlanishini oldini olish apparati bilan ta’minlash kerak;
• Tizim ishlamayotganda, sug‘orish tarmoqlariga suyultirilgan Eritmaning
oqishi yoki so‘rilishiga yo‘l qo‘ymaslik uchun tizimga qarshi sifon uskunalari ham
ta’minlanishi kerak;
• Bu so‘rib olish klapnlari qo‘l bilan yopish orqali almashtirish mumkin;
• Sug‘orish tizimi yuqori darajadagi bir xillikni saqlab turishi kerak, shuning
uchun daraxtzorning barcha qismlarida bir xil miqdordagi suv va o‘g‘it yetkazib
berilishi kerak.
• Bu bir xillik to‘g‘ri dizayni, to‘g‘ri o‘rnatilishi va eng muhimi, to‘g‘ri va
muntazam profilaktika va muntazam parvarishlash orqali amalga oshiriladi.
• Misol uchun, tizimning bir xilligi noto‘g‘ri bosim regulyatori yoki
tomchilatgichlar tomonidan kamayishi mumkin;
• Bir xillikni daraxtlar ichidagi turli tomchilatgichlardan yoki maydayomg‘
irlatgichlardan oqishni o‘lchash yo‘li bilan muntazam ravishda tekshirish kerak;
• Kislota suvga qo‘shiladi va teskarisi emas. Suvni kislotalarga to‘kish
xavflidir, chunki u ko‘p irib ketadi;
• Fertigatsiya tizimini ishlatishdan oldin, sug‘orish tarmog‘i to‘liq bosimli
bo‘lishi kerak; Purkash tugaganidan so‘ng, sug‘orish tizimi o‘g‘itlarni yuvish jarayonini to‘liq ta’minlash uchun yetarlicha uzoq muddat foydalanishi kerak. Shuning uchun fertigatsiya apparati (in’eksiya pompasi, Venturi quvurlari yoki differensial bosim tanki) kerakli vaqtga purkashni ta’minlash va tizimni ortiqcha sug‘orish xavfini yo‘qotmasdan yuvish uchun mos ravishda o‘lchamlari kerak;
Barcha o‘g‘itlar manbalari tomchilatib sug‘orish yoki kichik sug‘orish uchun
samarali bo‘lishi uchun suvda eritilishi kerak.
O‘g‘itlashni an’anaviy usulda qullash yoki tomchilatib sug‘orish usullari
bo‘yicha Fertifikatsiyalashning afzalliklari quyidagilarni o‘z ichiga oladi:
- O‘simliklar tomonidan ozuqa moddalarining so‘rilishi va o‘g‘itlarning
samaradorligini oshirish. O‘g‘itlar tez-tez kichik dozalarda qo‘llanadi va eng faol
ildizlar joylashgan nam maydonga joylashtiriladi.
• O‘g‘itlarni qo‘llash ishlarining 90% dan ortig‘ini tejash.
• O‘g‘it ehtiyojini kamaytirish.
• Ishlab chiqarish harajatlarini kamaytirish.
• Sho‘r yuvishni qisqartirish.
• O‘simlikning hosil bo‘lgan ildiz massasi suvni ushlab turish qobiliyatiga
bog‘liqligi uchun suvdan foydalanishni qisqartirish
• Ozuqa moddalarini kerakli vaqtda va ularni ishlatish darajasi bo‘yicha qo‘llash ( O‘g‘itlarni yanada murakkab usulda qo‘llashda hal qiluvchi ahamiyatga ega
bo‘lgan muhim qadam anor barglarida makro va mikroelementlarning standart
darajasini aniqlash.
