Anorgul atajonova

10. Kelasi zamon shakllari to‘g‘ri berilgan qatorni belgilang
. 
A) - moqchi, -ar, - ajak; 
B) - moqda, -ar edi, -di; 
C) - yotir, -ajak, -ajak (-yajak); 
D) - moqchi edi, -ayotgan edi, - ar edi. 
 
 
FE’L MAYLLARI 
 
127-mashq
.  Matnni  o‘qing.  Fe’l  so‘z  turkumi  va  uning  mayllarini 
aniqlang.  Siz  ota-ona  hurmatini  qanday  va  qay  tarzda  bajo  keltirasiz? 
O‘rningizdan turib bu haqda ma’lumot bering.  
 
Ota va ona haqini bilmak zikrida 
 
Ey  farzand,  bilgilkim,  aql  yuzasidan  farzandga  ota-onani  izzat  va 
hurmat  qilish  vojibdur,  nedinkim  uning  asli  ota  va  onadur.  Ota  va  onani 
nima  uchun  hurmat  qilurman  deb  ko‘nglinga  kelturmagil,  bilgilki,  ular 
sening uchun o‘limga ham tayyor turadurlar. 
Har  farzandki,  oqil  va  dono  bo‘lsa,  hech  vaqt  ota-onaning  mehr 
haqini  ado  qilmoqdan  xoli  bo‘lmag‘usidur.  Ota-ona  farmonbardordur.  Bu 
farmonbardorlikda ham ish bo‘lg‘ay va ham farmon bo‘lg‘ay. Ota-onaning 
ishi seni parvarish qilmoqdur va farmoni senga yaxshilik o‘rgatmoqdur. Ey 
farzand, shul vajdin ota-onangni sag‘al ham ranjitmagil. 
Aytishlaricha,  amiralmo‘minin  Alidan  so‘radilarki,  "Farzandda  ota-
onaning haqi qanchadur?" Hazrat Ali dedi: "Haq taolo bu adabni Rasulning 
ota-onasi o‘limidan ko‘rguzdi. Nedimki, bu Hazrat ota-onasining hayotlik 

---

 
132
ayyomin topsa erdi, ularni o‘zidan ilgari tutmoq, ularning haqini bilmoq va 
ularga farzandlik yuzidan tavoze’ ko‘rguzmoq vojib bo‘lur erdi". 
Bas, ota-onaning haqiga din nuqtai nazaridan rioya qilsang ham, aql 
yuzasidan, muruvvat yuzasidan rioya qil va ko‘rgil: ota-ona aslida seni jon 
va  dil  bila  parvarish  qilmishlar.  Agar  ular  haqida  kamchiliklar  qilsang, 
taksir ko‘rguzsang, sen hech yaxshilikka sazovor emasdursan, nedikim har 
kishi  aslini  yaxshiligin  bilmasa,  o‘zganing  ham  yaxshiligin  bilmagusidur. 
O‘z  farzandini  sening  haqingda  qanday  bo‘lishin  tilasang,  sen  ham  ota-
onang haqida shunday bo‘lgil, nedinkim sen ota-onangga nima ish qilsang, 
farzanding ham sening haqingda shundoq ish qilur, chunki odam mevaga, 
ota-ona daraxtga o‘xshaydur. Daraxtni har qancha yaxshi tarbiyat qilsang, 
mevasi shuncha yaxshiroq va shirinroq bo‘lur. Ota-onaga izzat va hurmatni 
qancha ko‘p qilsang, ularning duosi shuncha tezroq mustajob bo‘lur. 
Zinhor meros olmoq hirsi bila ota-oang o‘limin tilamagilki, ularning 
rizqi  bila  sening  rizqing  yetishur.  Ota-onaning  o‘limini  tilamagil,  chunki 
ota-ona  o‘lmay  yursalar  ham  rizqing  yetishaveradi,  nedinkim,  rizq 
maqsumdur  va  u  har  yo‘l  bila  vosil  bo‘lur.  Ro‘ziy  nasiba  uchun o‘zingni 
ko‘p  ranj-mashaqqatga  kuymagil,  ro‘ziy  ranj  va  azob-uqubat  bila  ziyoda 
bo‘lmagusidur. 
Holi-ahvoli  sendan  yaxshiroq  bo‘lg‘on  kishilarga  qaramagil,  holi-
ahvoli sendan yomonroq bo‘lg‘on kishilarga qaramagil. 
Agar  molsizlikdan  qashshoq  bo‘lsang,  aqldan  boy  bo‘lmoqqa  say’ 
ko‘rguzgilki, mol bila boy bo‘lgondan, oqdur, nedinkim aql bila mol jam 
bo‘lur, ammo mol bila aql o‘rganib bo‘lmas. Bilgil, aql bir moldurki, uni 
o‘g‘ri ololmas, u o‘tda yonmas, suvga oqmas. 
Bas,  agar  aqling  bo‘lsa  hunar  o‘rgangil,  nedinkim  hunarsiz  aql-
boshsiz tan, suratsiz badandekdir. (Kaykovusning "Qobusnoma" sidan).  
  
Bilib oling!
  So‘zlovchining  ish-harakatga  munosabatini  ifodalovchi 
formalar  yig‘indisi 
fe’l  mayli
  deyiladi.  Fe’lda  quyidagi  mayl  turlari 
mavjud: