Annotatsiya ushbu ma’ruza matnda, mavzular haqida tushuncha, ularning tasnifi, dori preparatlarining yangi avlodlari, tibbiyot amaliyotida eng ko’p qo’llaniladigan xillari haqida axborot berilgan. Ma’ruzalar matnining

Kodein
(metilmorfin), 
dionin
(etilmorfin)ning og`riq, qoldirish xususiyatlari 
morfinga nisbatan 5—7 marta kamroq, ular ko`proq yo`tal markazini susaytiradi—
yo`talga qarshi markazny ta`sir etuvchi modda sifatida qo`llanadi. Dionin 
oftalmologiyada ham keng qo`llanadi. Ko`zga tomizilganda oldin giperemiya, keyin 
anesteziya paydo qilib, og`riqni qoldiradi va yallig`lanishlarda ekssudativlarni yo`qotadi. 
Promedol
sintetik modda bo`lib, nisbatan og`riq qoldirish xususiyatiga kura 
morfinga yaqinlashib qoladi, nafasni susaytirishi, spazmogen ta`siri, tobelik kamroq 
hollarda kuzatiladn, shuning uchun promedol bolalar amaliyotida keng qo`llanadi, hatto 
bu modda «bolalar analgetigi» deb ataladi. 
Promedolning 
nojo`ya ta`sirlari kam, ko`ngil aynishi, bosh aylanishi mumkin. Bu 
moddaga kamroq bo`lsa ham o`rganish, qaramlik paydo bo`lishi mumkin. 

---

Fentanil
ham sintetik analgetik, juda kuchli modda va tez o`tib ketadigan og`riq 
qoldirish xususiyatiga ega. Fentanil o`tkir og`riqlarni yo`qotish uchun — miokard 
infarqti, stenokardiya, buyrak, jigarning o`tkir sanchiqlarida mushak orasiga va venaga 
yuboriladi. 
Fentanil 
neyroleptiklar 
bilan, 
masalan, 
droperidol 
bilan 
birga 
neyroleptoanalgeziya paydo qilish uchun qo`llanadi. Fentanil bilan paydo qilinadigan 
neyroleptonalgeziya oson boshqariladi. 
Fentanil venaga tez yuborilganda nafasni susaytiradi, hatto nafas qisqa muddatga 
to`xtab qolishi ham mumkin. Shuning uchun bolalar amaliyotida kam qo`llash tavsiya 
etiladi:
Pentazotsin
kimyoviy tuzilishi va ta`siri bo`yicha morfinga yaqin turadi. Kuchli 
og`riq qoldirish xususiyati bilan birga bu modda nafas susayishi, eyforiya, shu moddaga 
qaramlik, spazmogen, siydikning to`xtalishi hollari kamroq uchraydi. Pentazotsinni 
ayollarga tug`ish davrida qo`rqmasdan qo`llash mumkin, chunki bu modda platsentar 
to`siqdan yaxshi o`tolmaydi, homila va yangi tug`ilgan chakaloqqa deyarli ta`sir 
qilmaydi. Pentazotsinning nojo`ya ta`sirlari kamroq, jigar va buyrak kasalliklarida bu 
modda ehtiyotlik bilan qo`llanishi lozim. 
Narkotik analgetiklarning katta kamchiligi shuki, ularga odam o`rganib, tobe bo`lib 
qoladi. Yuqorida keltirilganidek, bu moddalar markaziy nera sistemasining ruhiy 
markazlariga ta`sir ko`rsatib, eyforiya, alohida o`ziga xos kayf paydo qiladi.
Narkotik analgetiklar qo`llanila borgan sari.ular organizmning tabiiy metabolitlari 
qatoriga kirib qoladi, biokimyoviy jarayonlarga aralashib qoladi. Moddaga jismoniy 
tobelik paydo bo`lldi.
Demak narkomanlar organizmi narkotiklarga chidamli ham bo`lib qoladi. Lekin 
organizm tobora ular bilan zaharlanib boradi — surunkali zaharlanish paydo bo`ladi.
Bemorlar yopiq psixiatrik klinikalarda, ya`ni narkotiklarni yetkazib bo`lmaydigan 
klinikalarda davolanadi. Narkotiklar miqdori kamaytiriladi, keyin undan mutlaqo 
mahrum qilinadi.
Avvalo narkotik analgetiklarni zaruriyat bo`lgandagina qo`llash va buni 3—4 
martadan oshirmaslik kerak. Narkotiklarni saqlash va qo`llash hamda hisobdan chiqarish 
qonun-qoidalariga rioya qilish zarur. Narkotiklar A ro`yxatli moddalarga kirib, 
dorixonalarda signalizatsiya bor joylarda saqlanadi. Ular saqlanadigan joylar ichki ishlar 
bo`limlarida ro`yxatga olingan bo`ladi. Reseptlar alohida pushti rang varaqalarga 
yoziladi.