|
Umumta’lim maktablari . Jamiyatning taraqqiy etishi,madaniyatmng o sishida ta’lim va tarbiya nihoyatda katta o’rin tutadi. Ta'lim inson-ning ma'naviy barkamol o’sishiga, qobiliyatining yuza-ga chiqishiga yordam beradi. Ilmiy-texnik, iqtisodiy va ijtimoiy taraqqiyotning eng muhim masalalarini hal etish aholining bilim darajasi bilan belgilanadi.
70-yillarga kelib respublikamizda ijtimoiy sohada ro’y bergan kamchilik va muammolar ta'limga ham o’z ta'sirini o’tkazdi. Shunday bo’lsa-da, bu borada katta qadam tashlandi. O’zbekiston yalpi savodxonlar respub-likasiga aylandi. Umumta'lim maktablarida o’quvchilar soni va shunga yarasha maktablar soni ham yildan-yilga ortib bordi, ularning soni 1985-yilga kelib 7000 dan ortiqni tashkil etdi.
Jamiyatdagi turg’unlik holatlari, ijtimoiy turmush sharoitining yomonlashuvi, iqtisodiyotdagi qiyinchiliklar, ma'naviy va madaniy soha muammolari maorif tizimiga ham jiddiy ta'sir o’tkazdi. Umumta'lim maktablarining ahvoli yomonlashdi. Ayniqsa, 70-yillarda va 80-yillar-ning boshlarida respublikamiz turmushining boshqa so-halarida bo’lgani kabi, xalq maorifi ishiga ham dab-dababozlik, haqiqatni bo’yab ko’rsatish hollari salbiy ta'sir qildi. Yaqin o’tmishda keng yoyilgan ijtimoiy adolat prinsiplarining buzilishi, dinimiz, milliy g’ururi-mizning kamsitilishi yosh avlod tarbiyasiga ma'naviy zarar yetkazdi. Ularning aksariyat qismida mudroqlik, hafsalasizlik, loqaydlik kayfiyatlari ko’proq kuzatildi.Yoshlarning zamonaviy texnologiyani yetarli o’zlash-tirib olmaganliklari sanoat, qishloq xo’jaligi, fan va madaniyatni yanada taraqqiy ettirishga xalaqit berardi. Bunga asosiy sabab maorifning keng tarmoqli tizimi vujudga keltirilmaganligi, o’qish-o’qitishda sifat o’zgarishining ro’y bermaganligida edi. Masalan, 1980—81-o’quv yilida respublikamizda mavjud 7000 dan ortiq umumta'lim maktablarining 60 foizi nobop binolarda joylashgan, 700 tasi avariya holatida edi. Ayniqsa, qishloq maktablarida ahvol og’ir bo’ldi. Ularning 75 foizga yaqini vodoprovod va kanalizatsiyaga, yarmidan ko’prog’i markaziy isitish moslamalariga, oshxona va sport zallariga ega emas edi. Joy tanqisligi sababli 5800 ta maktabda o’qish ikki smenada olib borilardi. Madaniy-ma'rifiy soha uchun resurslarni taqsimlash qoldiq prinsipida amalga oshirilganligidan maktablar uchun bino yetishmasdi. Ular jihozlar, yangi asbob-uskunalar bilan sust ta'minlangan edi. Bu soha uzoq yil-lar davomida diqqat-e'tibordan chetda qolib keldi, ha-yotimizning eng ortda qolgan sohalaridan biriga aylandi.
Respublikamiz xalq ta'limi oldida turgan asosiy ta'lim-tarbiya ishlari ko’p tomondan o’qituvchi kadrlar sifatiga bog’liq edi. 80-yillarning o’rtalariga kelganda shaharlardagi kunduzgi umumta'lim maktablaridagi o’qituvchilarning 80 foizga yaqini oliy ma'lumotli edi. Qishloqlarda ahvol birmuncha yomonroq bo’ldi, ularda ma'lumotli pedagoglar yetishmas edi. Pedagoglar yetish-masligidan bir soha o’qituvchisi boshqa fandan ham dars berishga majbur edi. Bunday hol o’quvchilar bilimlari sifatiga salbiy ta'sir o’tkazdi. o’quvchilarning 3—4 oylab qishloq xo’jalik ishlariga jalb etilishi ta'lim saviyasining pasayib ketishiga, bilimlarning sifati qoniqarsiz ahvolga tushib qolishiga olib keldi.
o’sha yillarda sovetlarning maorif sohasida amalga oshirgan siyosati bu sohada tanglik holatini kuchaytirdi. Respublikaning umumta'lim maktablarida yoshlarning g’oyaviy, axloqiy tarbiyasi sinfiylik, partiyaviylik prin-siplari ustuvorligi asosida olib borildi. Maktablarda o’rganiladigan fanlar, ayniqsa, gumanitar fanlar o’ta siyosatlashtirilgan, mafkuralashtirilgan edi. Bu hol yosh-larning dunyoqarashini cheklab qo’ydi. Yoshlarni tar-biyalash jarayonida umuminsoniy va milliy madaniy-ma'naviy qadriyatlarga ahamiyat berilmadi. O’zbekiston tarixi mustaqil fan sifatida maktablarda o’qitilmadi. Iq-
tidorli yoshlarni tarbiyalashga e'tibor berilmadi, iste'-dodli yoshlar moddiy va ma'naviy qo’llab-quvvatlanma-di. Ularni chet ellarda o’qitish, jahon taraqqiyoti yo’Ua-rini, tajribalarini o’rganish tashkil qilinmadi. Bularning barchasi respublika maorifining rivojlanishiga to’g’anoq bo’ldi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
