Annotatsiya: Maqolada Abukqosim Firdavsiy ijodining o‘zbek adabiyotiga ta’siri masalalari tahlilga tortilgan, an’ana va o‘ziga xoslik borasida so‘z yurirtilgan. Kalit so‘zlar

...Zaruratkim solib bir o‘zgacha tarh,
Bu mehnatnomani qilg‘umdurur sharh.
Аbulqosim Firdavsiyning adolat, insof, olijanoblik haqidagi nuqtai nazari ulug‘ o‘zbek shoiri va mutafakkiri tomonidan to‘laqonli maʼqullangani hamda ijodiy davom ettirilgani bir qancha lavhalarda yaqqol ko‘zga tashlanadi. Masalan, Doro ibn Dorob hamda Iskandar haqidagi o‘zigacha bo‘lgan tarixnavislarning, xususan, Firdavsiyning yozib qoldirgan maʼlumotlari bilan Navoiy nuqtai nazari mos kelganligini quyidagi sharh orqali ilg‘ashimiz mumkin. “Doroning ikki noibikim, aning zulmidin toriqib erdilar, ani halok qildilar... Baʼzi debturlarkim, alarni Iskandar yiborib erdi, bu ishni buyurdi... Iskandar kelib, aning boshini o‘z tizi ustiga qo‘yub, ont ichtikim, bu ish mening qoshimdin emas erdi. Doro Iskandarg‘a uch vasiyat qildi. Bir ulkim, Ravshanaknikim, aning qizi erdi, qulg‘ay (nikohiga olgay). Bir ulkim, aning qotillarin o‘lturgay. Bir ulkim, aning atboikim, Furs mulki naslidin edilar, qatl qilmag‘ay, dag‘i rioyat qilgʼay. Iskandar barchani qabul qildi. Doro oxir damda Iskandardek mustavliy aduvsidin xushnud o‘tti. Va bu dostonni faqir “Saddi Iskandariy”dakim, “Xamsa”ning beshinchi kitobidur, mashruh ado qilibturmen.”
Fikrimizcha, “Tarixi muluki Аjam” muallifi ishq matlabidan kelib chiqib, o‘zidan avvalgi muarrixlarning Xisravning Shiringa bo‘lgan muhabbati tafsilotlariga qo‘shilmagan. Navoiy nuqtai nazariga ko‘ra ishq va joh, oshiqlik va toj-taxt o‘rtasida muvofiqlik, samimiylik va tabiiylik bo‘lmaydi. Shuning uchun ham Xisrav va Shirin haqidagi yuqorida keltirilgan maʼlumotlarni badiiy asarda qayta ishlagan hamda o‘z munosabati va dunyoqarashini izchil bayon etgan.
Iskandar va Doro munosabatlaridagi mardlik, adolat, rahm-shafqat, olijanoblik koʼrinishlari Аlisher Navoiyga maʼqul kelgan hamda “Saddi Iskandariy” dostonida bu voqea-hodisalarni mashruh – mukammal tasvirlashga harakat qilgan.
Bahrom binni Yazdijurd haqidagi tarixiy maʼlumotlar “Sabʼai sayyor hamda” hamda “Tarixi muluki Аjam” muallifi yashagan davr voqeligi bilan omuxta holda berilishi diqqatni tortadi. Bahrom haqidagi maʼlumotlar so‘ngida ham Navoiy batafsil maʼlumotlar olmoq uchun o‘quvchidan o‘z “Xamsa”sining “Sabʼai sayyor” dostoniga murojaat qilishini so‘raydi. Maʼlum bo‘ladiki, o‘zbek mumtoz adabiyotida maʼrifiy, tarixiy, jangnoma mavzularining batafsil ilmiy-badiiy ishlanishida Аbulqosim Firdavsiyning alohida o‘rni va hissasi bor.
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati:

1. 
   Алишер Навоий. Мажолис-ун нафоис. Т.: 1961.
   
2. 
   Алишер Навоий. Муҳокамат-ул луғатайн. Асарлар. XV жилдлик. 14- жилд.
   

1^ Алишер Навоий. Мажолис-ун нафоис. Т.: 1961. 91-бет.

2^ Алишер Навоий. Муҳокамат-ул луғатайн. 204-бет.

3^ Алишер Навоий. Муҳокамат-ул луғатайн.Асарлар. XV жилдлик. 14- жилд. Б. 120-121