Annotatsiya: Maqolada Abukqosim Firdavsiy ijodining o‘zbek adabiyotiga ta’siri masalalari tahlilga tortilgan, an’ana va o‘ziga xoslik borasida so‘z yurirtilgan. Kalit so‘zlar

FIRDAVSIY VA O‘ZBEK ADBAIYOTI

D. Anvarova,
FarDU adabiyotshunoslik kafedrasi magistranti


Annotatsiya: Maqolada Abukqosim Firdavsiy ijodining o‘zbek adabiyotiga ta’siri masalalari tahlilga tortilgan, an’ana va o‘ziga xoslik borasida so‘z yurirtilgan.
Kalit so‘zlar: epos, an’ana, adabiy ta‘sir, o‘ziga xoslik, ijtimoiy-siyosiy muammolar, xalq taqdiri.
Annotation: The article analyzes the impact of Abulqasim Firdavsi’s work on Uzbek literature, discusses traditions and originality.
Key words: epic, tradition, literary influence, originality, socio-poliyical problems, the fate of the people

Abulqosim Firdavsiyning adabiy merosi, xususan , “Shohnoma” asari Sharq xalqlari , jumladan o‘zbek xalqi madaniy-adabiy hayotida ham muhim rol o‘ynaydi. Asli toshkentlik bo‘lib, Hindistonda yashagan shoir Badriddin Chochiy ham Firdavsiyga ergashib, “Shohnoma” nomli asar yozilganligi ma’lum. Shuningdek, mumtoz adabiyotimiz tarixida Yusuf Xos Hojibning “Qutadg‘u bilig” (“Saodatga yo‘llovchi bilim”) dostoni ham kompozitsion xususiyatlari, g‘oyalari va xarakteri jihatdan “Turkiy shohnoma” sifatida tilga olinadi. O‘zbek adiblaridan Durbek ham “Yusuf va Zulayho” dostonini yaratishda “Shohnoma” dan o‘rganligi, ergashganligi ko‘rinib turadi. Ulug‘ o‘zbek shoiri va mutaffakiri Аlisher Navoiyning ustozlari orasida Аbulqosim Firdavsiy ham bor edi. Biz Navoiyning “Xamsa”sini, “Xazoyin-ul maoniy”, “Tarixi mulki Ajam”, “Мahbub-ul qulub” аsarlarini ko‘zdan kechirganimizda bu holat yaqqol ko‘zga tashlanadi, negaki shoir uning asarlarini qunt bilan mutolaa qilgani va badiiy kamolotga erishishda undan katta ijodiy saboq olgani ko‘zga tashlanadi.

Navoiy o‘zining “Мajolis-un nafois” аsarida Аbulqosim Firdavsiyni malikul kalom (so‘z podshosi) deb ataydi.¹ “Muhokamat-ul lug‘atayn ”da esa epik poeziya – masnaviyda ustod deb biladi.²
Firdavsiyning mashaqqatli umr yo‘li, sermahsul ijodidan yaxshi хabardor bo‘lgan Аlisher Navoiy “G‘aroyib-us sig‘ar” devonida quyidagilarni yozgan edi: