Annotasiya

Klaster (şaxələndirmə)


Klaster hər hansı bir mövzu və ya fikrin mümkün qədər açıl­ma­sına, şagirdlərin bu ətrafda geniş, sərbəst düşünməsinə şərait ya­ra­dan metoddur. Şaxələndirmə strategiyasından həm düşünməyə yö­nəltmə, həm də düşünmə mərhələsində istifadə etmək olar. Dər­sin əvvəlində, mövzu ətraflı öyrənilməmişdən qabaq şagirdlərin fik­ri­ni cəmləşdir­mək və əvvəlki biliklərini yada salmaq üçün istifadə olu­na bilər. Bu metodun tətbiqi zamanı fikirdən fikir, mövzudan möv­zu doğur, yeni assosiasiyaların yaranması imkanı genişlənir. Klas­ter metodu həm fərdi, cütlərdə, həm də qrupla həyata keçirilə bilər. Onun tətbiqi çox sadə və yadda qalandır. Şaxələndirməni hə­ya­ta keçirmək üçün:
1.İri ağ kağız götürülür.
2.Kağızın mərkəzində söz, hər hansı fənnə aid termin, cümlə və s. yazılır.
3.Həmin sözdən şaxələr ayrılır və yeni fikirlər yazılır.
Düşünməyə yönəltmə zamanı şagirdlər mövzusu ilə əlaqədar bil­diklərini yadlarına salırlar. Yəni onlar klasteri işlədilər və hər qrup öz işini sinfə təqdim etdi. Sonra isə konkret mövzu verilir, şa­gird­lər həmin mövzu ilə tanış olurlar.
Ola bilsin ki, müəllim tətbiq etmədə, yəni düşünmə mər­hə­lə­sin­də də klaster metodundan istifadə etsin. Mətndən aldığı yeni bi­lik­ləri klasterdə qeyd etsinlər. Bu zaman onlar qeydlərini yaxşı olar­dı ki, başqa rəngli qələmlə etsinlər (Əvvəlki bilikləri yeni aldığı bi­lik­dən ayırmaq məqsədi ilə). Bu metoddan istənilən fənnin tədrisi za­manı istifadə etmək əlverişlidir.


Ziq-zaq metodu

Əvvəlcə şagirdləri dörd nəfərlik qruplara bölün. Qruplar mü­əy­yənləşdirildikdən sonra hər bir qrupdakı şagirdlərə təklif edin ki, hə­rəsi bir rəqəm söyləməklə 1-dən 4-ə qədər saysınlar. Beləliklə, hər bir kəsin söylədiyi rəqəm onun nömrəsi olacaqdır.

Sonra şagirdlərə mətn verilir. İzah edilir ki, mətni araşdırmaq, məz­munu dərk etmək və məğzinə varmaq lazımdır.
Şagirdlərin diqqətinə çatdırmaq lazımdır ki, mətn 4 hissəyə bö­lün­müşdür. Hər bir qrupdakı 1 nömrəli iştirakçı birinci hissə, 2 nöm­rəli iştirakçı ikinci hissə, 3 nömrəli iştirakçı üçüncü, 4 nömrəli iş­tirakçı dördüncü hissə üçün cavabdeh olacaqlar. Bu qaydanı izah et­dikdən sonra şagirdlərdən xahiş edin ki, eyni nömrəli iştirakçılar bir yerə toplansınlar. Eyni nömrəli iştirakçılardan təşkil olunmuş qrup­lar indi ekspert qrupları adlanır, onların vəzifəsi, mətnin öh­də­lə­rinə düşən hissəsinin materialını diqqətlə öyrənməkdən ibarətdir. On­lar həmin hissəni oxumalı, məzmununu müzakirə etməli və ma­te­rialı lazımınca qavramalıdırlar. Ekspert qrupunun hər bir üzvü öy­rən­diyi hissənin materialını dərsin əvvəlində yaranmış qrupun üzv­lə­rinə izah etməlidir. Şagirdlərə çatdırmaq lazımdır ki, sonradan on­ların bəzilərinə öyrəndikləri hissəni bütün sinfə izah etmək təkilf olu­nacaq. Ekspert qruplarının işi başa çatdıqdan sonra, onlar öz əv­vəlki qruplarına qayıdıb materialın məzmununu həmkarlarına izah edir­lər. Şagirdlər bilməlidirlər ki, yekunda bütün qrup üzvlərinin ma­terialın məzmununu tam mənimsəmələri zəruridir.
Bu metoddan istifadə zamanı müəllim əvvəlcədən mövzunu 4 his­səyə (hissəyə ayırmaq qrupların sayından asılıdır) ayırır. Mə­sə­lən, mövzu: Azərbaycan. Bu zaman onun coğrafi mövqeyi və təbii şə­­raiti – birinci; relyefi - ikinci; iqlimi və daxili suları - üçüncü; əha­li­si və nəqliyyatı - dördüncü ekspert qrupuna tapşırılır. Hər ekspert qru­pu ona düşən hissəni öyrənir, müzakirə edir, sonra əvvəlki qrup­la­ra qayıdır, orada öyrəndikləri hissəni qrup üzvlərinə izah edirlər. Be­ləliklə, mövzunun hər bir hissəsi haqqında qrupun hər bir üzvü bi­lik alır və o barədə qrup üzvlərinə məlumat verir.
İlkin qrup üzvləri qeydlər etməli, meydana çıxan sualları yaz­malı, sonra bu suallar hər bir hissə üçün məsul olan ekspertlərə ün­van­lanmalıdır.
Müəllim informasiyanın dəqiq verildiyinə və qarşıya çıxan su­al­ların düzgün cavablandırıldığına əmin olmalı və nəzarət etməlidir.