Annotasiya

İnkişaf - insanın orqanizmində kəmiyyət və keyfiyyət dəyi­şiklikləri prosesi və onun nəticəsidir. Şəxsiyyətin inkişafı ob­yektiv aləmin mürəkkəb prosesidir. Müasir elm bu prosesi dərin­dən öyrən­mək üçün şəxsiyyətin inkişafının fiziki, psixi, mənəvi, sosial və digər komponentlərini (tərəflərini) göstərmişdir. Ona görə də elmdə insanın bioloji, psixoloji və sosial inkişafı an­layışları işlədilir. Pedaqogika şəxsiyyətin inkişafının həmin kom­po­nentləri ilə qarşı­lıq­lı əlaqədə onun mənəvi inkişaf problemlərini də öyrənir.
Pеdaqоgika elmində şəхsiyyətin inkişafı dedikdə оnun daha çox psixi, mənəvi inkişafı başa düşülür. Yəni, ira­di keyfiyyətlər, yaddaş, hafizə, təsəvvür, təxəyyül, tə­fək­kür, diqqət, məsuliyyət və s. psiхоlоji keyfiyyətlər tə­lim və tərbiyə prosesində inkişaf edir. Şəхsin malik оl­du­ğu psiхоlоji хüsusiyyətlər pеdaqоji prоsеsdə istər-is­tə­məz, оbyеktiv şəkildə müəyyən dərəcədə inkişaf еdir.
Pеdaqоji prоsеsin bu imkanını bilən və оnu öz işin­də nəzərə alan müəllimlər və digər tərbiyəçilər həmin in­ki­şafın səviyyəsini хеyli yüksəldə bilirlər. Bu mənada inkişaf pеdaqоji prоsеsin həm zəmini оlur, həm də nəti­cə­sinə çеvrilir.
Pedaqoji proses. Pedaqoji proses deyərkən təlim, tərbiyə və təhsilin, habelə bunlarla əlaqədar olan inkişafın vəhdəti nəzərdə tutulur. Pedaqoji proses cəmiyyətin yaranması və inkişafı ilə bir­lik­də yaranmış və inkişaf etmişdir. Cəmiyyətin ehtiyaclarına uyğun ola­raq pedaqoji prosesin məzmunu, təşkili formaları, metod və prinsipləri dəyişmiş və təkmilləşdirilmişdir. İctimai-iqtisadi forma­siyanın, yəni istehsal üsulunun və istehsal münasibətlərinin dəyiş­məsi ilə pedaqoji prosesin təşkili formalarının, metodlarının dəyiş­məsi və inkişaf etməsi onun tarixi səciyyə daşıdığını göstərir. Peda­qoji proses bəşər cəmiyyətinin bütün mərhələlərinin zəruri funk­si­yalarından biri olmuşdur.
Pedaqoji anlayışların mənşəyini onların özündə yox, həyatın tələ­batlarında, məktəb praktikasında axtarmaq lazımdır. Anla­yış­la­rın təşəkkülü və inkişafı mexanizmi insanların praktik fəaliyyəti ilə bağ­lı­dır. Anlayışların dialektikası onların ifadə etdikləri hadisənin, pro­se­sin inkişafından asılıdır. Elmin terminin dəqiqliyi, bir­mə­na­lı­lığı onun əsas keyfiyyətlərindəndir. Bu reallıq pedaqogika elminə də aiddir.