Aniq fanlarga ixtisoslashtirilgan davlat umumta’lim maktabi Ona tili va adabiyoti o‘qituvchisi Qayumova Barnoning 9-sinflar uchun tayyorlagan adabiyot fanidan ochiq dars taqdimoti

Holat bildiruvchi sifatlar: Holat bildiruvchi sifat narsa -mavjudotning holat yoki vaziyatini turg`un belgi sifatida ifodalaydi. Holat bildiruvchi sifatlar tuzilishiga ko‘ra sodda, qo‘shma, juft va takror sifatlarga bo‘linadi. Holatni bildiruvchi tub sifatlar: abgor, alag`da, baxtiyor, bo‘liq, vayron, voqif, gavjum, giryon, dabdala, yopiq, issiq, iliq, kir, ko‘hna, luchchak, mal`un, marhum, mast, mashhur, mosuvo, muallaq, mulzam, muntazir, mushtoq, muhtoj, obod, ozod, osoyishta, osuda, pajmurda, palag`da, paxmoq, pachoq, pinhon, pokiza, semiz, sovuq, sokin, so‘lg`in, tayyor, shay, toza, tarang, tashna, to‘q, farovon, xom, xarob, xasta, xafa, xijil, xomush, xor, xursand, shalabbo, eski, qaram, qizg`in, ho‘l.
II. 2. Rang-tus, maza-ta’m, hid bildiruvchi sifatlar
O‘zbek tilida oq, qizil, qora, ko‘k, zangori, sariq, yashil, malla, pushti, moviy, qirmizi, sapsar, qo‘ng`ir, alvon (rang-barang), go‘los, gungurt, nafarmon, ol, oq-qora, pushti, jigar rang, kul rang, novvot rang, rang-barang, targ`il, ola, chipor, ola-chipor, shafaq rang, zalg`aldoq, mosh-guruch (otdan ko‘chgan), tilla rang, gunafsha rang, saman, to‘riq, chovkar, jiyron, bo‘zto‘riq(Ot tusini ifodalaydi) kabi so‘zlar alohida leksik-semantik guruhni tashkil etadi. Bunday so‘zlar rang-tus sifatlari deb yuritiladi. Ularning o‘ziga xos xususiyatlarini o‘zbek tilshunosligida M.Sodiqova, R.Qo‘ng`irov, Z.Pardaev, H Tojimatov kabi olimlar tomonidan bir qismi maxsus tadqiq etilgan.

Maza-ta’m sifatlari qatoriga shirin, achchiq, nordon, chuchuk, chuchmal, sho‘r, taxir, kakra, laziz, xushta’m, talx, talxa va hokazolar misol bo‘ladi. Maza-ta’mni ifodalashda ot turkumidagi so‘zlardan ham foydalaniladi: shakar, asal, novvot, namakob, zahar kabi. Maza-ta’m bildiruvchi sifatlar leksik xususiyati bilan birga,morfologik tabiati, sintaktik vazifalari va konversiya holati bilan ham tilshunosligimizda o‘z o‘rniga ega. Maza-ta’m bildiruvchi sifatlar tuzilishi jihatdan sodda, juft, takror va qo‘shma sifatlarga bo‘linadi.