Aniq fanlarga ixtisoslashtirilgan davlat umumta’lim maktabi Ona tili va adabiyoti o‘qituvchisi Qayumova Barnoning 9-sinflar uchun tayyorlagan adabiyot fanidan ochiq dars taqdimoti

Bitta qismi yakka holda ishlatiladi: aralash-quralash, achchiq-tiziq, burma-churma, bo‘ltak-so‘ltak, devor-darmiyon, yengil-yelpi, yolg`on-yashiq, yosh-yalang va b

• Bitta qismi yakka holda ishlatiladi: aralash-quralash, achchiq-tiziq, burma-churma, bo‘ltak-so‘ltak, devor-darmiyon, yengil-yelpi, yolg`on-yashiq, yosh-yalang va b
• Har ikki qismi yakka holda ishlatilmaydi: aji-buji, almoyi-aljoyi, apoq-chapoq, aloq-chaloq, dali-g`uli, zim-ziyo, ilang-bilang, poyintar-soyintar, uvali-juvali, o‘poq-so‘poq.
• Takroriy sifatlar: yaxshi-yaxshi, katta-katta, shirin-shirin, burda-burda, yo‘l-yo‘l, oppoq-oppoq.

Qo‘shma sifatlar:
Sifat+ot: yapaloqyuz, xomkalla, sho‘rpeshona, kaltafahm, ochofat, maydagap, shikastahol, shirinsuxan, sovuqqon;
Ot+sifat: boshqorong`u, yoqavayron, jig`ibiyron, tepakal, xonavayron, xudobexabar, otabezori, dilxasta, nonko‘r;
Ot+ot: bodomqovoq, sheryurak, darveshsifat, devqomat, dilozor, dilpora, izzattalab, kafangado, otashnafas, sohibjamol, jigarrang, havorang;
Ravish+ot: hozirjavob, kamgap, kamsuxan, kamsuqum, kamqon, kamxarj;
Fe’l+fe’l: yebto‘ymas;
Ravish +fe’l: tezpishar, kechpishar, cho‘rtkesar;
Olmosh+ot: o‘zboshimcha;
Ot+fe’l: tilyog`lama, gadoytopmas, tinchliksevar, jonkuyar;
Olmosh+sifat: o‘zbilarmon;
Son+ot: ikkiyuzlamachi, qirqyamoq.
Sifatning otlashuvi esa uning gapda ot bajaradigan sintaktik vazifada kelishidir. Sifatlanmish tushirib qoldirilsa, sifat o‘sha otning shakliy belgilarini qabul qiladi, hamda ularning sintaktik vazifasini bajaradi.
a)Ega bo‘lib keladi: Yaxshi oshini yer, yomon – boshini.
b)Qaratqich- aniqlovchi bo‘lib keladi: Saxiyning ehsoniga baxilning boshi og`rir.
c)To‘ldiruvchi bo‘lib keladi: Yaxshidan adashma, yomonga yondashma.
d)Undalma bo‘lib keladi. Azizim, dunyoga bevaqt kelibmiz.
Sifatlar ba’zida qiyosiy daraja shaklida ham otlashib keladi: Askarlar esa ularning orasidan chaqqonroqlarini ko‘z ostiga olib qo‘yganday bo‘lar edi.
Sifat sintaksisda, asosan, sifatlovchi aniqlovchi, ot-kesim, shuningdek, tarz (ravish) holi bo‘lib keladi. Otga xos kategoriyani olsa, boshqa gap bo‘laklari bo‘lib keladi. Bechoralarga yordam berish kerak (Hamza); a) sifatlovchi- aniqlovchi vazifasida keladi: Ochil buva o‘tkir, qora ko‘zli, serqosh chiroyli yigit bo‘lgan. (A.Muxtor) v) sifat ot-kesim bo‘lib keladi: Gul qizil. Devor oq.
g) sifatlar gapda bundan tashqari ravish (tarz va vaziyat) holi bo‘lib keladi: U qiziq kular ekan. Qobil bobo dardli xo‘rsindi. (A.Qahhor)