Aniq bir sabab bog‘lanishidir, bunga tayanib murakkab hayotiy ko‘rinishlarini

 
emas. 
Chikago maktabi. 
Jeyms va Dpyuilar funksional psixologiyaning Chikago 
maktabi dasturini tayyorlashadi. Bu dastur 1906-yilda D.N.Enjelo tomonidan 
Amerika psixologiya assotsiatsiyasiga taqdim qilinadi. Unda funksional psixologik 
jarayonlar haqida belgilanadi. Jarayon ehtiyoj bilan muhit o‘rtasidagi birlamchi 
vazifani 
bajaradi. 
Ongning 
asosiy 
belgilanishi 
«yangicha 
nisbatan 
akkomodatsiya»dir. Organizm psixofizik butunlik sifatida
 
harakat qiladi. Shuning 

---

uchun psixologiya ong bilan chegaralanib qolmaydi. Bu sohada Enjelo strukturial 
psixologiyaga hujum qiladi. 
Agar Titchener psixologiyani boshqa fanlardan qat’iy chegaralanishini talab 
qilsa, funksionalistlar uning nevrologiya, sotsiologiya, antropologiya bilan 
hamkorligini tarafdorlari bo‘lishdi. Chikago maktabida mushaklar tuzilishi va 
ehtiyoj faktoriga katta ahamiyat berilgan. 
Ongning va xulqning faoliyatini o‘rganuvchi psixofizik tartib Amerika 
funksionalizmida tabiiy-ilmiy bo‘yoqqa ega bo‘lib Yevropa yo‘nalishidan keskin 
farq qiladi.
 
Lekin ularni umumiylik tomonlari ko‘p bo‘lgan. 
Qisqa vaqt mobaynida gullab yashnagan funksional maktabning teologizmi 
strukturalizm singari parchalanib ketdi, boshqa oqimlar tomonidan siqib chiqarildi. 
Shu oqimlar funksionalizm muammolarini «yutib» yuboradi. Funksionalizmning 
falsafiy loyihalarining bir narsa ekanligini ko‘rsatdi.
XIX va XX asrdagi psixologiya − bu asosan empirik psixologiyadir. 
Psixologiyada XVII asrda paydo bo‘lgan bu yo‘nalish XIX va XX asrning 
boshlarida o‘z taraqqiyotining eng yuqori cho‘qqisiga erishdi. Uning yutuqlariga 
erishuviga sabab eksperiment metodining tatbiq qilinishi edi. Uning predmet doirasi 
juda kengaydi. Yuqorida aytilganday, psixologiya fanining maxsus o‘z vazifalari va 
metodlariga ega bir qancha shaxobchalari maydonga keldi.
Empirik psixologiya bir butun narsa emas edi. Bu psixologiyaning ichida bir 
qancha yo‘nalish va oqimlar mavjud edi. Psixologiya tarixida bulardan ancha 
mashhur 
va 
muhimlari 
assotsionizm, 
intellektualizm, 
volyuntarizm, 
geshtalpsixologiya va freydizmlar edi.