Қандли диабет



Download 61,37 Kb.
bet1/7
Sana23.02.2022
Hajmi61,37 Kb.
#176035
  1   2   3   4   5   6   7
Bog'liq
ДИАБЕТ


Aim.uz

Қандли диабет


Љандли диабет (љанд сийиш, љанд касаллиги) сурункали касаллик бўлиб, асосан организмда инсулиннинг мутлаљо ёки нисбий етишмаслигига, шу муносабат билан углеводлар, липидлар ва ољсиллар алмашинуви бузилишига бођлиљдир.
Ќозирги ваљтда диабетнинг клиник белгилари, этиологияси, патогенезига кўра љуйидаги хиллари тафовут љилинади:
I. Бирламчи (идиопатик) љандли диабет:
1) љандли диабетнинг инсулинга бођлиљ хили (биринчи хилдаги диабет, ўсмирлар диабети) НLА нинг муайян хилига бођлиљ деб ќисобланади. Этиологиясида ирсий омиллар ва ташљи муќит омиллари (айниљса вирусли инфекциялар) муќим ролни ўйнайди. Клиник жиќатдан олганда љонда инсулин мутлаљо бўлмаслиги билан таърифланади. Шу муносабат билан кетознинг олдини олиш ва ќаётни саљлаб љолиш учун беморга мудом инсулин юбориб туриш зарур бўлади. Кўпчилик ќолларда касаллик болалик ёки ўсмирлик даврида бошланади;
2) љандли диабетнинг инсулинга бођлиљ бўлмаган хили (диабетнинг иккинчи хили) тана ођирлиги ортиб кетадиган (одам семириб кетадиган) ва тана ођирлиги одатдагича бўладиган (одам семирмайдиган) диабетга бўлинади. Бу хилдаги љандли диабетнинг бошланишида ирсий ва экзоген омилларнинг аќамияти бор. Экзоген омиллар орасида одамнинг семиз бўлиши алоќида аќамиятга эга. Диабетнинг бу тури билан НLА ўртасида љандай алоља борлиги аниљланган эмас. Клиник жиќатдан олганда љон зардобида инсулиннинг одатдагича миљдорда бўлиши, сал кўпайгани ёки камайиб љолгани билан таърифланади. Бу касаллик 40 ёшдан ошган одамларда кўпрољ учрайди, 80 фоиз ќолларда семириб кетган одамларда бошланади.
II. Иккиламчи љандли диабет, одам авжи етилган ва ёши љайтиб љолган даврда бошланади ва љуйидаги ќолларда кузатилади: 1) меъда ости бези касалликларида; 2) эндокрин безлар касалликларида (масалан, Кушинг синдромида); 3) дори препаратлари таъсирида, 4) инсулин рецепторлари зарарланганида, 5) муайян генетик синдромлар бор маќалларда. Иккиламчи љандли диабетнинг клиникаси шу касалликка характерли ўзгаришлар ва шулар муносабати билан томирлар системасида бошланган ўзгаришлар билан белгиланади.
III. Потенциал љандли диабет (предиабет) клиник аломатларсиз ўтиб боради ва диабет билан ођриган ота-оналардан дунёга келган барча болаларда кузатилади. Диабетнинг бу хили љандли диабетга ирсий мойиллиги бўлган одамларда ќам топилади (диабет билан ођриган одамнинг бир тухумдан пайдо бўлган эгизаклари; ота-онаси ёки ё отаси ё онаси диабет билан ођриган кишилар; танасининг ођирлиги 4,5 килограмм ва бундан кўп келадиган тирик ёки ўлик бола туљљан аёллар; Лангерганс оролчалари гиперплазияси билан ўлик бола туљљан аёлларда).
IV. Яширин љандли диабет ќам клиник аломатлари бўлмаслиги билан таърифланади ва глюкозага толерантликни синаб кўргандан кейингина аниљланади. Касалликнинг бу босљичида љондаги љанд миљдори оч-наќорга ва кеча-кундуз давомида одатдагича бўлади, глюкозурия кузатилмайди. Яширин љандли диабетда бадан териси ва жинсий органлар љичишиб туриши, фурункулёз, пародонтоз бошланиши мумкин. Бирољ, касалларнинг кўпчилиги ќеч нарсадан нолимай юраверади.
V. омиладорлар диабети. Ќомиладорлик организмда гормонал ўзгаришлар рўй бериши билан бирга давом этиб боради ва диабетоген таъсир кўрсатиши мумкин. Организмдаги гормонал ўзгаришлар контринсулляр гормонлар таъсирини кучайтиради. Ќомиладорлик маќалида инсулинга резистентлик кучайиб кетади ёки инсулин таъсири пасаядиган бўлади. Ќомиладорлик даврида ёки туђруљдан кейин пайдо бўлган ошкора љандли диабет субклиник босљичга ўтиши мумкин бирољ, такрорий ќомиладорлик маќалида у табиатан яна рўйи-рост намоён бўлиши мумкин.
Юљорида айтиб ўтилганидек, идиопатик љандли диабетнинг пайдо бўлишида ирсий мойиллик катта аќамиятга эга. Бирољ, љандли диабетда бўладиган туђма нуљсон табиати ва унинг љай тариља наслдан-наслга ўтиб бориши аниљланган эмас. Бу патология аутосом-рецессив, аутосом-доминант йўллар билан наслга ўтиб боради деган маълумотлар бор. Бирољ, кўп омилли ирсийланишнинг роли тўђрисидаги нуљтаи-назар кўпрољ тўђри келади, бунда љандли диабетга мойиллик бир нечта генларнинг биргаликдаги таъсирига бођлиљ деб ќисобланади. Бу хилдаги љандли диабетнинг пайдо бўлишида экзоген омиллар каттагина ролни ўйнайди. Шуларнинг орасида семизлик ќаммадан муќим аќамиятга эга. Танасининг ођирлиги 20 фоиз ортиљ келадиган 45-50 яшар аёлларда љандли диабетнинг тана ођирлиги одатдагича бўлган аёллардагига љараганда 10 баравар кўпрољ бўлиши аниљланган.
Љандли диабетга йўл очадиган ёки сабаб бўладиган омиллар орасида ќамма турдаги стресслар, жумладан травмалар, инфекциялар, гипоксия, гипертермия алоќида аќамиятга эга. Стресс гликогенолиз ва липолизни бошлаб берадиган катехоламинлар ажралишига сабаб бўлиб, диабетоген таъсир кўрсатиши мумкин. Гликогенолиз бета-ќужайраларга ортиљча зўр келишига сабаб бўлади, эркин ёђ кислоталарга эса инсулин антагонисти тариљасида таъсир кўрсатади. Демак, љандли диабетнинг этиологиясида гарчи ирсий ўзгаришлар каттагина роль ўйнайди деб ќисобланадиган бўлса-да, мутант генлар таъсирининг юзага чиљиши учун ќар љалай атрофдаги муќит ќам тегишлича таъсир кўрсатиши керак.

Download 61,37 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6   7




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish