|
AT yo’nalishi Abrahmatov Davronbekning “MEETGJ “ fanidan tayyorlagan 2-labaratoriya ishi. O’qituvchi: Mo’ydinov Dilyorbek Mavzu - Generatorlar texnik holatini tekshirish.
Reja: - O`zgarmas tok generatorlari vazifasi, tuzilishi va ishlashini ohrganish.
- O`zgarmas tok generatorlariga TXK va nosozliklarni bartaraf etish bo‘yicha amaliy kohnikmalar hosil qilish.
- O`zgarmas tok generatorining vazifasi, tuzilishi va ishlash uslubi. Mahlumki, mexanik energiyani elektr energiyasiga aylantirib beruvchi elektr mashinani generator deb ataymiz. Generatorda elektr toki hosil qilish elektromagnit induksiyasiga asoslanadi. Avtomobillarda qo‘llaniladigan generatorlar muvoziy chulghamli O`zgarmas tok generatoridir. Avtomobil generatori harakatni dvigatelning tirsakli validan shkiv orqali oladi. Tirsakli valning O‘rta va undan yuqori aylanishlarida generator ishlab chiqargan elektr energiya istehmolchi asbob va qurilmalarini bemalol ta‘minlab, ortiqcha tokni bir vaqtning ohzida akkumulyator batareyasiga yuboradi va uni zaryadlaydi. O`zgarmas tok generatori (4.1-rasm) harakatlanuvchi va harakatlanmaydigan qismlardan iborat. Harakatlanuvchi qism yakor 5 va uning valiga shponka yordamida ohrnatilgan shkivdan tashkil topgan. Generator yakorining valiga ohrnatilgan shkiv tirsakli valning shkivi bilan tasma orqali tutashganligi sababli, dvigatel ishlaganda harakat generator yakoriga muttasil ravishda uzatiladi. Generator shkivida maxsus parrakchalar qilingan bo`lib, bu parrakchalar generator ishlaganda uni havo oqimi bilan solitib turadi. Generatorning korpusi varaqali (listli) kamuglerodli pohlatdan yoki pohlat trubalardan tayyorlanadi.
- O`zgaruvchan tok generatorining vazifasi, tuzilishi va ishlash uslubi. Avtomobillarda o`z-o`zidan uyg`onish hosil qiladigan o`zgaruvchan tok generatori qo‘llaniladi. Lekin, o`zgaruvchan tokni o`zgarmas tokka to‘g‘rilash, kuchlanishni bir me‘yorda ushlab turish va generatorni zo‘riqib ishlashdan saqlash uchun o`zgaruvchan tok generatori tarkibiga qo`shimcha asbob va uskunalar kiritiladi. Bu qurilma, ya`ni generator qurilmasi – generator, to‘g‘rilagich va rele-rostlagichdan iborat. Avtomobillarda konstruksiyasi bir-biriga o‘xshash G-222, G-250, G-266 va G-271 o`zgaruvchan tok generatorlari keng qo‘llaniladi. 5.1- rasm, a da "Moskvich" avtomobillarida qo‘llaniladigan G-222, turadigan o`zgaruvchan tok generatorining bohylama qirqimi tasvirlangan. O`zgaruvchan tok generatori ham, xuddi o`zgarmas tok generatori singari qohzghalmas va qohzghaluvchan qismlardan tuzilgan, qo`zgalmas qismi stator, qopqoqlap va cho`tkalardan iborat bo`lib, qohzghaluvchi qismiga esa rotor, ilashma halqalar va shkiv kiradi. Bu turdagi tok generatori uchta fazoviy chulg`amga ega bo`lgan stator 1 ga ega
- "Moskvich" avtomobillarida qo‘llaniladigan G-222, turadigan o`zgaruvchan tok generatorining bohylama qirqimi tasvirlangan. O`zgaruvchan tok generatori ham, xuddi o`zgarmas tok generatori singari qohzghalmas va qohzghaluvchan qismlardan tuzilgan, qo`zgalmas qismi stator, qopqoqlap va cho`tkalardan iborat bo`lib, qohzghaluvchi qismiga esa rotor, ilashma halqalar va shkiv kiradi. Bu turdagi tok generatori uchta fazoviy chulg`amga ega 12 bo`lgan stator 1 ga ega. Har bir fazada oltitadan chohlgham bo`lib, ular statorning ichki tomonidan ohrnatilgan gardishlarga o`tqazilgan fazalarni tashkil etuvchi chohlghamlar ohzaro yulduz shaklida ulanib, har bir chohlghamning ikkinchi uchlari shkiv 13 ning qaramaqarshisidagi qopqokqa ohrnatilgan to‘g‘rilagichga ulangan. Rotor 8 O`zgarmas magnit maydoni emas, balki harakatlanuvchi magnit maydoni hosil qilish uchun xizmat qiladi. U qutblash uchliklaridan va uyg`onish chohlghamidan tashkil topgan. Bular faqat kuchli magnit maydoni paydo qilibgina qolmay, shuningdek, rostlagich yordamida uning qiymati generatorning aylanishlar soniga va yuklanishiga qarab o`z-o`zidan o`zgarib turadi. Generator ishlab chiqarayotgan o`zgaruvchan tok to‘g‘rilagich bloki (TB) yordamida O`zgarmas tokka aylanib, kuchlanishi esa generator ichida joylashgan integral kuchlanish rostlagichi KR yordamida maqbullashtirilib turiladi (5.1-rasm, b), bu esa ohz navbatida oghirligi kam va ixcham generatorlarda katta quvvat olishga imkon yaratadi. Engil avtomobillarda va GAZ hamda ZIL avtomobillarida quvvati 500 Vt ga etadigan o`zgaruvchan tok generatori ishlatiladi. Dizelli oghir yuk avtomobillari uchun 650 Vt, O‘rta va katta turkumli avtobuslar uchun esa 750 Vt quvvatli generatorlar ishlab chiqariladi. O`zgaruvchan tok generatorlari avtombil 200-250 ming km yohl yurish uchun mohljallangan bo`lib, bu esa O`zgarmas tok generatorining ishlash muddatidan ikki marta ortiqdir.
- Sinovdan oldin generator chang va ifloslanishlardan tozalanadi va ichlari sikilgan havoda puflanadi, qopqoqlarni holati hamda shpilkalarni tortilish darajasi yoki ularni mahkamlovchi vint, shkivni mahkamlovchi gayka tortilishi, rotor vali ohqidagi lyuft, qisqichlarning izolyasiyasi holati kontakt halqalarini tozaligi, cho`tkalarni eyilish darajasi, prujinalarni cho`tkalarga bosim kuchi tekshiriladi. Rotorni aylanishi va cho`tkalarni cho`tka ushlagichda harakati engilligiga ishonch hosil qilinadi. Generator 2 xil rejimda: yuklamasiz va yuklama ostida sinovdan o`tkaziladi. Generatorni rostlangan kuchlanishni formasi buyicha nosozlikni ossillograf tez va anik toladi. Tekshirish uchun generatorni "30" chiqish kontaktiga ampermetr, uzgich va akkumulyator batareyasi rasmda kursatilgandek ulanadi. Undan tashkari G-222 generatorida "15" shtekerni akkumulyator batareyasini "+" klemmasiga ulang. 37.3701 generatordagi kuchlanish rostlagichni "V" shtekeridan uch kushimcha diodni umumiy simini uzing va "V" shtekerni akkumulyator batareyasini "+" klemmasigaoy 12 V, 3 Vt lampasi orkali ulang.Uzilgan simni izolyasiyalang . shuning bilan uygotish chulgamiga akkumulyator batareyasidan kuvvat to`g`ri beriladi. Stend elektrodvigatelini eking va rotor aylanishlar chastotasini1500– 2000 min-1 etkazing. Uzgich bilan akkumulyator batareyasini uzing va beruvchi tokni 10 A kuying.
- Salt ishlash rejimida tekshirishda startyorga yuklama berilmaydi, uning yakori erkin holda aylanadi. Startyor istehmol qilayotgan elektr energiyasi faqat startyorning ohzidagi mexanik va elektr isroflarni qoplash uchun sarf bo‘ladi. Isroflarni orttiradigan nosozliklar startyorning istehmol tokini oshiradi. Hamdohstlik mamlakatlarida (Rossiya, Belorusiya) ishlab chiqilgan bahzi startyorlarning salt ishlash rejimida istehmol toki va aylanishlar chastotasining ruxsat etilgan qiymatlari 2.1-jadvalda berilgan. Tekshirishdan avval startyorning himoya tasmasi olinadi. Startyor aylantirilayotganda cho`tkalarning holatini kuzatib boriladi. CHo`tkalarning sezilarli darajada siljishi kollektorning nosozligi, kuchli urilish mavjudligi va kollektor plastinalari orasidagi izolyatorni bohrtib chiqib qolganligi to‘g‘risida dalolat beradi.
- Ossillograf bilan generator "30" klemmasidagi kuchlanishni tekshiring. Stator chulg`ami
- va diodlar soz bulganda rostlangan kuchlanish grafik kurinishi bir ulchamdagi arrasimon
- tishlardan iborat (4,5 rasm I).
- Agar stator chulgamida uzilish eki diodlarda kiska tutashuv ,uzilish grafik keskin
- uzgaradi: tishlarni bir ulchamliligi buziladi va chukurliklar xosil buladi (4,5 rasm, II i III).
- VII. Hisobot shakli va mazmuni
- Hisobot quyidagilardan tarkib topgan bo‘lishi kerak:
- 1. Ish maqsadi.
- 2. O`zgaruvchan tok generatorining tuzilishi haqida ma‘lumot.
- 3. Generatorga TXK va nosozliklar kelib chiqish sabablari tahlili.
- 4. Generator kuchlanishi, tok kuchi, rotor aylanish chastotasini aniqlash natijalari
Foydalanilgan adabiyotlar. - Ma'lumotlar bazasi ©hozir.org 2020 sayti.
- Muhamеdov B.E. Mеtrologiya, tеxnologiya paramеtrlarni o’lchash usullari va asboblari.Toshkеnt 1991 yil.
- Ahrorov Sh. “O’lchovshunoslik asoslari va elеktr o’lchashlaridan amaliy ishlar ”\
- TTAT www.Qo’llanma.uz
Do'stlaringiz bilan baham: |
