Andijon moliya instituti

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI


ANDIJON MOLIYA INSTITUTI



SIRTQI BO’LIM
“Statistika” FANIDAN


MUSTAQIL ISHI
Mavzu: Tanlangan obyektlar Samarqand va Andijon viloyatlari
Bajardi:MM 81.2- guruh talabasi
Xusanov Xondamir
Tekshirdi: N.Shakirova


Andijon – 2022
Reja:

1. Aholi soni va tarkibi statistikasi

2. Aholi harakati statistikasi

3. Aholining kelajakdagi sonini bashoratlash

1. Aholi soni va tarkibi statistikasi

Makroiqtisodiy statistika sotsial salohiyat (resurslar)ni o’rganishni aholi sonini o’rganishdan boshlaydi. Aholi sonini aniqlash manbai bo’lib quyidagilar hisoblanadi:

• 
  vaqt-vaqti bilan o’tkazilib turiladigan aholi ro’yxati;
  
• 
  aholining tabiiy o’sishi yoki kamayishi bo’yicha ma’lumotlar;
  
• 
  aholining mexanik harakatlari bo’yicha ma’lumotlar.
  

Ana shu hisobga olish va oldin o’tkazilgan aholi ro’yxati ma’lumotlariga statistik ishlov berish asosida har yili hisob-kitob qilish yo’li bilan butun mamlakatdagi va ayrim viloyat, tuman hamda viloyati va qishloq aholisining umumiy soni quyidagicha aniqlanadi:

Ana shu hisobga olish va oldin o’tkazilgan aholi ro’yxati ma’lumotlariga statistik ishlov berish asosida har yili hisob-kitob qilish yo’li bilan butun mamlakatdagi va ayrim viloyat, tuman hamda viloyati va qishloq aholisining umumiy soni quyidagicha aniqlanadi:

A=A0+(TS-O’S)+(KLS-KTS)

Bu yerda: A0 - aholining yil boshidagi soni; TS - Joriy yilda tug’ilganlar soni; O’S - Joriy yilda o’lganlar soni; KLS - Joriy yilda kelganlar soni; KTS - Joriy yilda ketganlar soni.

Andijon viloyati aholi statistikasi ko’rsatkichlari

№	Ko’rsatkichlar (yil boshiga)	2014	2015	2016	2017	2018
1	Doimiy aholi soni, ming kishi	2352,9	2371,3	2393,2	2424,1	2464,9	2509,9
2	Tug’ilganlar soni	42225	42802	43879	43150	45548
3	O’lganlar soni	16194	16346	16517	16361	15745
4	Ko’chib kelganlar soni	15257	12561	17983	24562	25473
5	Ko’chib ketganlar soni	22915	17110	14375	10564	10240
6	Tuzilgan nikohlar soni	19264	18991	18988	19149	20302
7	Ajralishlar soni	5100	5089	4378	3571	4292
8	Aholi zichligi	7044,6	7099,6	7165,2	7257,9	7380,0	7514,9

Samarqand viloyati aholi statistikasi ko’rsatkichlari

№	Ko’rsatkichlar (yil boshiga)	2014	2015	2016	2017	2018
1	Doimiy aholi soni, ming kishi	1252,9	1271,3	1293,2	1324,1	1364,9	1409,9
2	Tug’ilganlar soni	40225	40702	41879	43150	41548
3	O’lganlar soni	11194	14346	15517	12361	14755
4	Ko’chib kelganlar soni	12557	15261	16983	21562	17473
5	Ko’chib ketganlar soni	27415	10110	11175	10224	11040
6	Tuzilgan nikohlar soni	17464	11291	15488	13249	18302
7	Ajralishlar soni	2400	5029	2778	3571	3192
8	Aholi zichligi	7032,6	7459,6	7085,2	6257,9	4180,0	7514,9

viloyat aholisining umumiy sonini topish uchun aholining yil boshidagi soniga Joriy yilda tug’ilganlar soni va Joriy yilda o’lganlar soni o’rtasidagi farq hamda Joriy yilda kelganlar soni va Joriy yilda ketganlar soni o’rtasidagi tafovutlar qo’shiladi.

2018 yil uchun viloyat aholisining umumiy sonini yuqoridagi Andijon viloyati statistikasi ma’lumotlariga asosan hisoblab ko’ramiz:

A = 2464900 + (45548 – 15745) + (25473-10240) =

= 2464900 + 29803 + 15233 =

= 2509936

2018 yil uchun viloyati aholisining umumiy sonini yuqoridagi Samarqand viloyati statistikasi ma’lumotlariga asosan hisoblab ko’ramiz:

A = 2097387 + (41548– 14755) + (17473-11040) =

= 2097387 + 26793 + 6433 =

= 2130613

Bunday hisoblashlarni viloyati va qishloq, jins va yosh miqyosida ham bajarish mumkin.

Ro’yxat o’tkazish va joriy hisoblashlar yordamida aholi soni odatda yil boshidagi sana bilan aniqlanadi. Biroq ma’lum sanada aniqlangan aholi soni makroiqtisodiy ko’rsatkichlarni hisoblash uchun qo’l kelmay qoladi. Masalan, jon boshiga to’g’ri kelgan yalpi ichki mahsulot, milliy daromad, yalpi daromad kabi ko’rsatkichlar aholining yil boshidagi yoki yil oxiridagi soniga asoslanib emas, balki uni o’rtacha soniga asoslanib hisoblanadi.

Aholining o’rtacha sonini aniqlashda turlicha metodlardan foydalanish mumkin.

Aholining o’rtacha sonini aniqlash

1. Agar aholi soni faqatgina yilning boshi va oxirida keltirilgan bo’lsa, u holda aholining o’rtacha soni oddiy arifmetik formula yordamida hisoblanadi:

Bu yerda: А - aholining o’rtacha soni; A0 - aholining yil boshidagi soni; A1 - aholining yil oxiridagi soni.

2. Agar aholi soni bir yil ichidagi oylar boshida teng intervallarda keltirilgan bo’lsa, u holda aholining o’rtacha soni o’rtacha xronologik formula yordamida hisoblanadi:

Agar aholi soni bir necha yillar boshida teng intervallarda keltirilgan bo’lib, ja’mi yillar bo’yicha aholining o’rtacha sonini aniqlash lozim bo’lsa, bunday hollarda ham o’rtachani aniqlash o’rtacha xronologik formula yordamida hisoblanadi.Agar aholi soni bir necha yillar boshida teng intervallarda keltirilgan bo’lib, ja’mi yillar bo’yicha aholining o’rtacha sonini aniqlash lozim bo’lsa, bunday hollarda ham o’rtachani aniqlash o’rtacha xronologik formula yordamida hisoblanadi.

3. Agar aholi soni bir yil ichidagi oylar bo’yicha teng bo’lmagan intervallarda keltirilgan bo’lsa, u holda aholining o’rtacha soni o’rtacha tortilgan arifmetik formula yordamida hisoblanadi:

Bu yerda: А - yonma-yon keltirilgan aholi sonining o’rtachasi; t - vaqt oralig’i (oy, kun va h.k.)

Masalan: 2014-2018 yillar uchun aholining jami yillar bo’yicha o’rtacha sonini aniqlash uchun o’rtacha xronologik formuladan foydalanamiz:

Masalan: 2014-2018 yillar uchun aholining jami yillar bo’yicha o’rtacha sonini aniqlash uchun o’rtacha xronologik formuladan foydalanamiz:

Ā = (½*2352,9 + 2371,3 + 2393,2 + 2424,1 + ½*2464,9)/5-1=

= (1176,45 + 7187,6 + 1232,45)/4 =

= 9596,5/4 = 2399,125

Demak, Andijon viloyatida 2014-2018 yillar uchun aholining jami yillar bo’yicha o’rtacha soni o’rtacha xronologik formula yordamida hisoblanganda 2399,125 ming kishiga teng bo’ldi, ya’ni 2 399 125 kishi.

2. Aholi harakati statistikasi

O’zbekiston aholisi tez sur’atlar bilan o’suvchi mamlakatlar qatoriga kiradi. Bunga quyidagi omillar katta rol o’ynab keldi: aholining jinsiy nisbati va yosh tarkibida mavjud bo’lgan ustunlik; bu omil nikohlanish uchun qulay sharoit yaratadi, umumiy aholi tarkibida aholini takror barpo qilishda ishtirok etuvchilar salmog’ini oshiradi; nikohlanish darajasining sobiq umumittifoq o’rtacha ko’rsatkichlardan yuqori bo’lishi uylanmagan va turmushga chiqmagan shaxslar salmog’ining ozligi: nisbatan barvaqt uylanish va turmushga chiqish odati; aholining tabiiy faolroq ishtirok etuvchi qishloq aholisi salmog’ini yuqoriligi; mahalliy aholi o’rtasida migratsiya harakatining nisbatan pastligi; yuqori yoshdagi ayollarning farzand ko’rishdagi faol ishtiroki va shu boisdan milliy an’anaga aylangan serfarzandlik udumi; mahaliy millat ayollari anchagina qismining ijtimoiy ishlab chiqarishga ishtirok etmasligi; demografik madaniyatning nisbatan pastligi va dinni taassuf ta’siri ostida homila sun’iy cheklash usulining uncha keng tarqalmaganligi.