Andijon mashinasozlik instituti mashinasozlik tehnologiyasi fakulteti mtmichja yo’nalishi k-82-21 guruh talabasi quronboyev abdullo-latifjonning fizika fanidan tayyorlagan mustaqil ishi

ANDIJON MASHINASOZLIK INSTITUTI MASHINASOZLIK TEHNOLOGIYASI FAKULTETI MTMICHJA YO’NALISHI K-82-21 GURUH TALABASI QURONBOYEV ABDULLO-LATIFJONNING FIZIKA FANIDAN TAYYORLAGAN MUSTAQIL ISHI

TERMOELEKTRIK HODISALAR

Termoelektr hodisalar - ket maket ulangan turli qattiq oʻtkazgichlardan iborat elektr toki zanjirida elektr va issiqlik jarayonlari orasidagi oʻzaro bogʻlanishga asoslangan fizik hodisalar. Zeyebek, Peltye va Tomson effektlari Termoelektr hodisalari boʻlib, ular asosida bu hodisalarning miqdoriy kattaliklari aniklanadi.
Har xil tarkibli va ulanish nuqtalarida temperatura turlicha boʻlgan ikki oʻtkazgichda elektr yurituvchi kuch (e.yu.k.) — termo e.yu.k. hosil boʻlishini nemis fizigi T.I. Zeyebek 1821-yilda kashf etgan.
T. I. Zeyebek
1953-yilda termo e.yu.k.ning yana bir manbai — elektronlarning fononlarga ergashish effekti ochildi. Agar qattiq jismda tralar oʻzgarishi yuz bersa, u holda issiq tomondan sovuq tomonga harakat qilayotgan fononlar soni teskari tomonga harakatlanayotganlarga nisbatan koʻproq boʻladi. Natijada fononlar elektronlar bilan toʻqnashib, ularni ham oʻziga ergashtiradi va sovuq tomonda manfiy (issiq tomonda musbat) zaryad toʻplana boshlaydi.
Barcha termoelektrik koeffitsiyentlarning mutlaq qiymati tok tashuvchilar konsentratsiyasi kamayishi bilan kattalashadi; shuning uchun ular yarimoʻtkazgichlarda metallar va ularning qotishyalaridagiga nisbatan oʻn va, hatto, yuz marta katta boʻladi.
Tok tashuvchilar oqimida issiklik muvozanatining buzilishi barcha Termoelektr hodisalarga sabab boʻladi.
Termoelektr hodisalar tralarni oʻlchashda va issiklik energiyasini elektr energiyasiga aylantirishda qoʻllaniladi.