|
3.Uchinchi bosqich 20 asrning boshidagi ijtimoiy pedagogikaning mustaqil fan sifatida rivojlanish davri. Bu davrni tekis yoki oson davr deb aytib bo’lmaydi. Hozirgi kungacha turli davr olimlari ijtimoiy pedagogika boshqa pedagogik fikrlar orasida qanday o’rin tutishi haqida tortishuvlar mavjud: u fan hisoblanadimi yoki amaliy faoliyatning sohasimi; ijtimoiy pedagogika va ijtimoiy ishlar qanday munosabatlar bor va boshqalar. Ko’pchilik davlatlarda "pedagogika" va "ijtimoiy pedagogika" umuman ishlatilmaydi.
Masalan: AQShdagi o’quv yurtlarida pedagogika orniga talabalar "talim falsafasi"ni o’rganadilar, odamlarga amaliy yo’naltirish sohasi ijtimoiy ishga taluqli, biroq, ijtimoiy xizmatlar orasida aynan turli muammolari mavjud boshqalarga yordam ko’rsatishga xizmat qiladigan mo’taxasislar bilsa ham. Belgiyada "ortopedagogika" terminidan foydalaniladi, u "maxsus pedagogika" va ijtimoi pedagogika tushunchalariga yaqin. Rossiyada ijtimoiy [pedagogika rivojlanishi-fan sohasi sifatida ham va pro`lessional amaliy faoliyat sohasi sifatida ham va o’quv fani sifatida-o’z xususiyatlariga ega.
Ijtimoiy pedagogikaning mustaqil fanga ajralib chiqishida hart-shoroitlarni 19 asrning K.D.Ushinskiy, L.N.Tolstoy kabi mashshur pedagoglari va boshqalar asarlarida topish mumkin. 19 asrning 20-30 yillarida A.S.Makarenko, S.T.Shatskiy kabi pedagogiklar faoliyatlarida yetuk bo’lib qolgan bolalarga ijtimoiy-pedagogik yordam ko’rsatishga haratilgan edi. Lekin 30-yillardan keyin sotsialozim g’alaba qozongani e’lon qilingandan keyin hamma ijtimoiy muammolar ikkinchi darajali bo’lib qoldi. Ularni o’timish qoldiqlari deb atab ular haqida gapirmaslikka harakat qilindi.
20 asrning 90 yillarida Rossiyada ijtimoiy psixologiyaning rivojlanishining yangi davri boshlandi. Ular bu yillarda "Yuqoridan" imperativ (lotincha imperativus) farmon, yani etirozlarni qabul qilmaydigan, tanqidga yo’l qoyilmaydigani qoyildi. Bu ijtimoiy psixolagiyaning ilmiy va amaliy sohalari bilan bir vaqtda bir-biridan ajralgan holda rivojlanishiga olib keldi. Amaliyot fanga tayana olmadi, chunki fan ham amalda yo’q edi, fan haqida hech narsani bo’lib bo’lmas edi, chunki amaliy faoliyat endigina shakllanar edi. Bu ijtimoiy pedagogikaning o’quv fani sifatida tashkil topishida ham ta’sirini ko’rsatadi, bu ham ijtimoiy pedagogik faoliyat va fan rivojlanishi bilan bir vaqtda sodir bildi.
Faning va amaliyotning tashkil topganligi "ijtimoiy pedagogika" fanida bugungi kunda ham ko’plab hal qilinmagan, tortishuvlar masalalari bor. Bu obektiv holatlar ijtimoiy pedagogikaning fan sifatida rivojlantirishini sekinlashtiruvchi omillar hisoblanadi. Lekin amaliyot talablari Rossiyada shunchalik jiddiy va dolzarb ediki, natijada fanning bu sohasi bilan ko’plab ilmiy jamoalar shug’ullana boshladilar. Rossiya talim akademiyasi ijtimoiy pedagogika markazi, ijtimoiy ta’lim Akademiyasi Moskva, Sankt-Peterburg, Tula, Ekaterinaburg va boshqa shaharlar pedagogik univerisitetlarda "ijtimoiy pedagogika" fakultetlari tashkil etildi. V.G.Bocharova, M.A.Galago’zova, A.V.Mudrik kabi va boshqa olimlar ijtimoiy pedagogika bo’yicha nazariy tadqiqotlar olib boradilar.
Ijtimoiy pedagogika bilan bir vaqtda 20 asr 90 yillarida Rossiyada ijtimoiy ishlar instituti kiritildi. Ijtimoiy ishlarning vazifasi aholining ijtimoiy himoyalangan qismiga yordam ko’rsatish bo’ldi. Ijtimoiy pedagogika va ijtimoiy ishlarning rivojlanish tarixi bir biriga juda yaqin. Birinchi navbatda ularning madaniy tarixiy ananalari, alohida g’amxorlik va e’tiborini talab qiluvchi odamlarga munosabatlari ularning birlashtiradi.
"Mehribonlik", "Hayriya", "Yordam ko’rsatish" va boshqa tushunchalar ijtimoiy pedagogika va ijtimoiy ishlarda keng foydalanish bejiz emas. Ammo ular yaqqol ifoda etuvchi o’ziga xosligi va farqlarga ega. Ularning umumiyliklari va o’ziga xosliklari nimalardan iborat. Birinchi navbatda bu ularning obektiv yoki adresatiga taalluqlidur. Ijtimoiy ishchi ko’z oldida inson bo’ladi, lekin har qanday emas faqatgina insonga muvofaqqityatligi bo’lishi, farovonligi jamiyatnining haqiqiy azosi, tekis hayot kechirishida muammolari bo’lgan inson bo’ldi.
Insoning hayoti davomida yuzaga keladigan muammolar har bir odamda uchraydi. Ular psixologik, tibbiy, huquqiy, moddiy va boshqa xususiyatli bo’lishi mumkin. Ular insonga bog’liq bo’lmagan tashqi omillar (ekologik, ijtimoiy texnogen, millatlararo va boshqa katalo’zatorlar) yoki ichki shaxslararo (jismoniy yoki psixik rivojlanishida sog’ligi yaxshi emasligi) bilan bog’liq mumkin. Shunday qilib ijtimoiy ishlar obekti ijtimoiy hayot davomida yordamga maqsad bo’lgan inson hisoblanadi deb aytishimiz mumkin, yani inson yoshidan qat’iy nazar ijtimoiy obektivdir.
Ijtimoiy pedagogika esa uning ijtimoiylashishi - individning ijtimoiy subektiga aylanishi jarayonida yordam ko’rsatilishi kerak bo’lgan bola bilan shug’ullanadi, yani bola shakllanayotgan, rivojlanayotgan shaxs. Bu obektivlarni taqqoslash ana shu ikki fanni nimalar yaqinlashtirishini (ijtimoiy hayot davomida yordam ko’rsatish) va obektni farq qilishini (katta odam va bola) yaqqol ko’rsatadi. Bu nuqtaiy nazardan ijtimoiy ishlarda yordam ko’rsatilayotgan odamni odatda sa deb atashlari ijtimoiy pedagogika esa odatda bola so’zi ishlatilishi ham tasdiqlashi mumkin.
Shunday qilib, turli mamlakatlarda tarixiy va madaniy ananalari jamiyatning rivojlanish darajasiga, pedagogika va ijtimoiy pedagogikaning rivojlanishiga qarab terminalogiyalarida birlashtiruvchi narsalar ham bor.
Umumiyligi shundan iboratki, har qanday jamiyat ham "doimiy muammolarni" bolalarning rivojlanishi, tarbiyasi va ta'limim, ayniqsa ruxiy kamchiliklari va defekti bo’lgan bolalarning muammolarini har doim hal etib kelgan, hal etmoqda va hal etadi. Ijtimoiy pedagogika va 1-navbatda nemis fani pedagogikasi rivojlanishi tarixi katta xissa qoshgan, shuning uchun Germaniyada ijtimoiy pedegokikaning rivojlanish tarixini ko’rib chihamiz, uning yoshi 100 yildan oshiqroqdir.
Ijtmoiy pedagogika" termini 1844- yili K. Mager tomonidan tarbiya haqidagi ochiq ilmiy munozaraga kiritilgan va keyinchalik A.Disterverg tomonidan tarqatilgan. Ana shu tushuncha paydo bo’lgan paytdan to hozirgi kungacha nemis adabiyo’llarida uni 2 turlicha talqini mavjuddir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
