Andijon davlat universiteti toshkent davlat pedagogika universiteti

1
) 
Ingalyatsion (nafas olish) yo'li
- radioaktiv aerozollar bilan ifloslangan 
havodan nafas olish yo'li. Nafas olish yo'llari bo'ylab burunning vestibulasidan 
o'pkaning chuqur, alveolyar bo'limlarigacha radioaktiv moddalar saqlanishi. Nafas 
olgan zarrachalarning diametri qanchalik kichik bo'lsa, ular yuqori nafas yo'llarida, 
bronxlarda kamroq saqlanib qoladi va o'pkaning alveolyar qismlariga shunchalik 
ko'p kirib boradi, bu erda bronxlar va traxeyalardagi zarrachalarni olib 
tashlaydigan mexanizmlar mavjud emas. 
a) eriydigan yoki kam eriydigan radionuklidlar yuqori nafas yo'llari, traxeya, 
bronxlar shilliq qavatiga birikib, epiteliy orqali shilliq qavat va og'iz bo'shlig'iga 
o'tib, oshqozonga kiradi. 
b) o'pkaning alveolyar qismiga kiradigan eruvchan radionuklidlar yaxshi va 
tezda qon oqimiga so'riladi, bunga sabab kapillyarlar tarmog'i keng 
rivojlanganligidir. 
v) radiokolloidlar yoki kam eriydigan gidroksidlarni hosil qiluvchi va 
o'pkaning alveolyar qismiga kiradigan radionuklidlar fagotsitozlanib, o'pka 

---

174 
to'qimasida notekis taqsimlanadi. O'pka orqali tanaga kiradigan kam eriydigan 
radioaktiv moddalarning umumiy miqdori o'pkaning katta so'rilish yuzasi tufayli, 
ichaklar orqaliso’rilishga nisbatan yuqori bo’ladi. 
56-rasm. 
Odam va hayvonlarga 
radiatsiya ta’sirining turlari 
O'pkadan ajralib chiqish tezligiga ko'ra, barcha radionuklidlar biologik yarim 
yemirilish davri (Tb) bo'yicha uch sinfga bo'linadi: 
1-sinf. K (kun) - 1-guruhdagi radioaktiv elementlarning eruvchan 
aralashmalari, shuningdek davriy sistemaning 1, 2 va qisman 3-davr 
elementlarining aralashmalari; 
2-sinf.
 
H (hafta); 
3-sinf. Y (yillar) - mis, kumush, oltin, sink, kadmiy, ittridiy, aktiniy, tsirkonyi 
va platina guruhidagi metallarning aralashmalari.